Nagroda Nobla 2011, CHEMIA: Daniel Shechtman za odkrycie KWAZIKRYSZTAŁÓW, form ciała stałego

70-letni naukowiec pracuje w Izraelskim Instytucie Technologicznym (Technion - Israel Institute of Technology) w Hajfie. Kwazikryształy odkrył w 1984 roku. W mikroskopie elektronowym uzyskał obrazy przeczące dotychczasowym prawom natury: okazało się, że układy atomów w kryształach nie muszą się powtarzać.

Wcześniej chemicy byli przekonani, że że atomy są upakowane w kryształach w symetrycznych układach, regularnie się powtarzających. Badacze uważali, że taka powtarzalność jest niezbędna, by uzyskać kryształ.

CO TO JEST KWAZIKRYSZTAŁ?

Kwazikryształy to szczególna forma ciała stałego, w której atomy układają się w pozornie regularną, jednak nie w powtarzającą się strukturę, co uniemożliwia wyróżnienie ich komórek elementarnych. Shechtman odkrył je gdy w szybko schłodzonym stopie glinu z manganem zaobserwował niekrystalograficzną 5-krotną oś symetrii.

Większość własności fizycznych kwazikryształów jest taka sama jak klasycznych kryształów, choć wykazują one również wiele własności charakterystycznych tylko dla siebie. M.in. wykazują one słabe przewodnictwo cieplne i elektryczne, przy zachowaniu wysokiej twardości, odporności na czynniki chemiczne i korozję.

Dzięki temu stosuje się je do pokryć przeciwzużyciowych i przeciwkorozyjnych, jako materiały do magazynowania wodoru, bariery termiczne, czujniki podczerwieni i inne. Kwazikryształy tworzą m.in. niektóre stopy metali zawierające 60 - 70% glinu.

Naukowiec otrzyma nagrodę w wysokości 10 mln koron szwedzkich, czyli ok. 1,5 mln dolarów.