Koniec specjalnych przywilejów dla Ukraińców w Polsce? Stanowcze słowa prezydenta Nawrockiego

• Polska stopniowo wycofuje specjalne rozwiązania dla uchodźców z Ukrainy, dążąc do zrównania ich praw i obowiązków z innymi cudzoziemcami.
• Prezydent Karol Nawrocki zapowiedział, że obecna ustawa to ostatnia dotycząca specjalnej pomocy dla Ukraińców, podkreślając potrzebę traktowania ich jak wszystkich obcokrajowców.
• Zmieniona ustawa przedłuża ochronę tymczasową do 4 marca 2026 r., ale powiązuje świadczenia rodzinne (np. 800+) z aktywnością zawodową rodziców i nauką dzieci w polskich szkołach.
• Ograniczenia dotyczą również dostępu do niektórych świadczeń opieki zdrowotnej dla nieubezpieczonych dorosłych Ukraińców, zachęcając do integracji z rynkiem pracy i systemem ubezpieczeń.

Nadchodzi zmiana w podejściu do pomocy uchodźcom z Ukrainy w Polsce. Jak poinformowało MSWiA, celem kolejnego projektu ustawy jest stopniowe wygaszanie rozwiązań specjalnych dla uchodźców z Ukrainy i wdrożenie narzędzi systemowych, które sprawią, że obywateli Ukrainy będą obowiązywać te same przepisy, co pozostałych cudzoziemców.

Ta zapowiedź to zwrot w dotychczasowej polityce, która od początku konfliktu zbrojnego na Ukrainie zakładała specjalne traktowanie osób uciekających przed wojną. Zmiana ta ma na celu uporządkowanie systemu prawnego i zrównanie praw i obowiązków wszystkich cudzoziemców przebywających w Polsce.

Decyzja prezydenta i konsekwencje

26 września prezydent  Karol Nawrocki podpisał ustawę o zmianie niektórych ustaw w celu weryfikacji prawa do świadczeń na rzecz rodziny dla cudzoziemców oraz o warunkach pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. Szef Kancelarii Prezydenta, Zbigniew Bogucki, poinformował jednak, że jest to ostatnia ustawa dotycząca takiej formy pomocy Ukraińcom, jaką podpisuje Karol Nawrocki, argumentując to koniecznością traktowania obywateli Ukrainy tak, jak wszystkich obcokrajowców. To jasny sygnał, że państwo polskie zamierza stopniowo ograniczać specjalne uprawnienia dla obywateli Ukrainy i dążyć do ich pełnej integracji z polskim społeczeństwem na zasadach obowiązujących innych cudzoziemców.

W odpowiedzi na pytania PAP dotyczące ewentualnego braku podpisu pod kolejną nowelizacją ustawy przedłużającą legalność pobytu Ukraińców po 4 marca 2026 r., MSWiA przekazało, że szczegóły będą znane po konsultacjach z pozostałymi resortami. Resort podkreślił, że rozwiązania prawne wynikają z decyzji Rady UE, która przedłużyła unijną ochronę tymczasową udzielaną obywatelom Ukrainy uciekającym przed wojną do 4 marca 2026 r., z możliwością przedłużenia do 4 marca 2027 r., przy jednoczesnym stopniowym wycofywaniu tymczasowej ochrony.

Co konkretnie się zmieni dla Ukraińców w Polsce?

Opublikowana pod koniec września ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy przedłuża okres obowiązywania tymczasowej ochrony w Polsce do 4 marca 2026 r. oraz uszczelnia system otrzymywania świadczeń na rzecz rodziny przez cudzoziemców. Prawo do świadczeń powiązano z aktywnością zawodową rodzica oraz nauką dzieci w polskiej szkole, z wyjątkami dotyczącymi np. osób z niepełnosprawnościami. Dodatkowo prawo powiązano z uzyskiwaniem przez cudzoziemców co najmniej 50 proc. minimalnego wynagrodzenia za pracę, co oznacza, że w 2025 r. będzie to 2333 zł brutto.

Oznacza to, że osoby, które nie pracują i których dzieci nie uczęszczają do polskich szkół, mogą stracić prawo do niektórych świadczeń. To element polityki, która ma zachęcić obywateli Ukrainy do aktywnego uczestnictwa w polskim społeczeństwie i rynku pracy.

Ustawa przewiduje wygaszanie części działań pomocowych dla obywateli Ukrainy przebywających legalnie na terytorium Polski. Zakłada wykluczenie możliwości nadawania uprawnień tym, którzy krótkoterminowo przekraczają granicę na podstawie zezwolenia na przekraczanie granicy w ramach małego ruchu granicznego.

Regulacja ogranicza również dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej poprzez ograniczenia katalogu świadczeń, z których korzystać będą mogli nieubezpieczeni dorośli obywatele Ukrainy. Chodzi m.in. o programy zdrowotne, rehabilitację leczniczą, leczenie stomatologiczne czy programy lekowe. To oznacza, że dostęp do niektórych form opieki zdrowotnej będzie ograniczony dla osób nieposiadających ubezpieczenia.

Weto prezydenta i jego konsekwencje

Ustawę przygotowano w związku z sierpniowym wetem prezydenta Karola Nawrockiego do nowelizacji ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy. Swoją decyzję motywował on m.in. tym, że świadczenie 800 plus powinni dostawać tylko ci, którzy pracują w Polsce.

Weto prezydenta było jasnym sygnałem, że państwo polskie oczekuje od obywateli Ukrainy aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym i gospodarczym kraju. To również wyraz dążenia do sprawiedliwego podziału środków publicznych i wspierania tych, którzy wnoszą wkład w rozwój Polski.