Unia Europejska finalizuje projekt rozporządzenia, które może radykalnie zmienić rynek konsumencki. Chodzi o zakaz stosowania PFAS – grupy związków chemicznych określanych jako "wieczne chemikalia", ze względu na ich odporność na rozkład. Substancje te są wykorzystywane od dekad w produktach codziennego użytku: od odzieży, przez naczynia, aż po kosmetyki, elektronikę i materiały budowlane.
Problem polega na tym, że PFAS nie znikają – ani z organizmu człowieka, ani z gleby czy wód gruntowych. Europejska Agencja Chemikaliów (ECHA) podkreśla, że ich długotrwała obecność w środowisku prowadzi do kumulacji, a ich toksyczność powiązana jest m.in. z uszkodzeniami wątroby, nerek, zaburzeniami hormonalnymi i chorobami nowotworowymi. Szczególny niepokój budzi wpływ PFAS na rozwój nowotworów jąder oraz chorób tarczycy.
Jeszcze do niedawna zakładano, że regulacje w tym zakresie pojawią się dopiero po 2026 roku. Jednak pod koniec 2024 r. komisarz UE ds. środowiska, Jessika Roswall, ogłosiła przyspieszenie prac. Bruksela uznała problem za priorytetowy, a nowe przepisy są obecnie konsultowane z państwami członkowskimi.
Czym są PFAS i gdzie je znajdziemy?
Związki per- i polifluoroalkilowe (PFAS) to syntetyczne chemikalia, które są odporne na wodę, tłuszcze, wysoką temperaturę i tarcie. Dzięki temu znalazły szerokie zastosowanie m.in. w produkcji odzieży sportowej, naczyń kuchennych z powłoką nieprzywierającą, pianek gaśniczych czy elektroniki. Jednak ta sama trwałość, która była zaletą, dziś jest źródłem zagrożenia. Wiązania węgiel-fluor, które decydują o ich stabilności, należą do najmocniejszych w chemii organicznej. To sprawia, że PFAS praktycznie nie ulegają biodegradacji, a ich usuwanie ze środowiska jest trudne i kosztowne.
Planowany zakaz obejmie tysiące produktów konsumenckich. Dla wielu branż – zwłaszcza kosmetycznej, tekstylnej, elektronicznej i AGD – będzie to oznaczało konieczność poszukiwania alternatywnych surowców. Firmy będą musiały dostosować receptury, procesy technologiczne i łańcuchy dostaw. Niektóre kraje członkowskie, jak Dania i Francja, już wcześniej wprowadziły własne ograniczenia dotyczące PFAS – m.in. zakazując ich stosowania w odzieży wodoodpornej czy produktach higienicznych. Teraz podobne przepisy mają objąć całą Unię.
Wyjątki od zakazu
UE przewiduje jednak wyjątki dla sektorów, w których PFAS są obecnie trudne do zastąpienia – takich jak motoryzacja, lotnictwo, przemysł energetyczny czy ochrona przeciwpożarowa. Tam zakaz ma wejść w życie później lub z ograniczonym zakresem.
Podcasty
Playlisty tematyczne
