Kontrole ZUS bez zapowiedzi. W ich efekcie możesz stracić zasiłek

• Inspektorzy będą mogli przeprowadzać kontrole bez wcześniejszego ustalania terminu wizyt
• Świadczeniobiorcy mogą stracić zasiłek opiekuńczy, jeśli w gospodarstwie domowym mieszkają inne osoby zdolne do opieki
• Kontrole będą nasilane podczas dłuższych okresów nieobecności w pracy z powodu sprawowania opieki
• Nowe uprawnienia inspektorów obejmują żądanie wyjaśnień i sprawdzanie obecności innych domowników

Komu przysługuje zasiłek opiekuńczy w 2025 roku

Zasiłek opiekuńczy to świadczenie pieniężne wypłacane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych ubezpieczonym, którzy muszą zrezygnować z pracy lub ją przerwać z powodu sprawowania opieki. Świadczenie przysługuje w trzech głównych sytuacjach:

1. Ubezpieczony może otrzymać zasiłek podczas opieki nad zdrowym dzieckiem do lat 8, na przykład z powodu zamknięcia przedszkola lub żłobka.
2. Zasiłek przysługuje na opiekę nad chorym dzieckiem do lat 14.
3. Świadczenie można uzyskać w przypadku opieki nad chorym innym członkiem rodziny, jeżeli pozostaje on we wspólnym gospodarstwie domowym z ubezpieczonym w okresie sprawowania opieki.

Wysokość zasiłku opiekuńczego wynosi 80 proc. podstawy wymiaru, czyli przeciętnego wynagrodzenia z ostatnich 12 miesięcy przed powstaniem konieczności opieki. To oznacza, że świadczeniobiorca otrzymuje kwotę proporcjonalną do swoich dotychczasowych zarobków.

Jak uzyskać zasiłek opiekuńczy z ZUS

Procedura ubiegania się o zasiłek opiekuńczy wymaga dopełnienia określonych formalności. Ubezpieczeni muszą złożyć w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych właściwy wniosek wraz z zaświadczeniem lekarskim potwierdzającym konieczność opieki. W sytuacji, gdy zasiłek wypłaca bezpośrednio ZUS, płatnicy składek są zobowiązani dostarczyć zaświadczenie na druku Z-3.

Kluczowym warunkiem przyznania świadczenia jest brak innych osób w gospodarstwie domowym, które mogłyby przejąć opiekę nad chorym członkiem rodziny. Do tej pory ZUS opierał się głównie na oświadczeniach ubezpieczonych i rzadko przeprowadzał kontrole weryfikujące prawdziwość tych deklaracji. System funkcjonował w oparciu o zaufanie do świadczeniobiorców.

Nowe uprawnienia inspektorów ZUS podczas kontroli zasiłków

Sejm ma zająć się projektem ustawy o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw, który znacząco zwiększa uprawnienia inspektorów. Planowane przepisy zakładają przeprowadzanie kontroli w miarę potrzeb, bez konieczności wcześniejszego ustalania terminów wizyt u świadczeniobiorców.

Inspektorzy ZUS będą mogli sprawdzać obecność innych domowników w miejscu zamieszkania osoby pobierającej zasiłek opiekuńczy oraz żądać od świadczeniobiorców szczegółowych wyjaśnień dotyczących składu gospodarstwa domowego. Projektowana ustawa precyzuje jednak warunki prowadzenia takich kontroli.

Kontrola jest dokonywana z wykorzystaniem środków adekwatnych i proporcjonalnych do celu kontroli, z poszanowaniem prywatności osoby kontrolowanej oraz innych osób przebywających w miejscu kontroli oraz w sposób wolny od ryzyka pogorszenia się stanu zdrowia osoby kontrolowanej i zakłócania procesu leczenia lub rekonwalescencji, a czas jej trwania jest ograniczony do okresu niezbędnego do dokonania ustaleń z tej kontroli

– brzmi treść art. 68a ust. 4. projektowanej ustawy.

Kiedy ZUS nasili kontrole świadczeniobiorców

Kontrole mają być szczególnie intensyfikowane podczas zwiększonej nieobecności świadczeniobiorcy w pracy z powodu sprawowania opieki nad członkiem rodziny. ZUS będzie zwracał uwagę na przypadki długotrwałego pobierania zasiłku opiekuńczego oraz sytuacje, w których wystąpią wątpliwości co do zasadności wypłaty świadczenia.

W praktyce nowe przepisy oznaczają, że osoby pobierające zasiłek opiekuńczy będą musiały liczyć się z możliwością nieoczekiwanej wizyty inspektora ZUS. Jeśli w trakcie kontroli okaże się, że w gospodarstwie domowym mieszkają inne osoby zdolne do sprawowania opieki, świadczeniobiorca może stracić prawo do zasiłku.

Konsekwencje wykrycia nieprawidłowości przez ZUS

Wykrycie podczas kontroli okoliczności wykluczających prawo do zasiłku opiekuńczego może skutkować poważnymi konsekwencjami finansowymi. Ubezpieczony nie tylko utraci prawo do dalszego pobierania świadczenia, ale również zostanie zobowiązany do zwrotu nienależnie pobranych pieniędzy za cały okres, gdy w gospodarstwie domowym przebywały inne osoby mogące sprawować opiekę.

Zaostrzenie zasad kontroli ma na celu wyeliminowanie nadużyć systemu zasiłków opiekuńczych i zapewnienie, że świadczenia trafiają wyłącznie do osób rzeczywiście potrzebujących wsparcia. ZUS będzie mógł efektywniej weryfikować, czy składane przez ubezpieczonych oświadczenia odpowiadają rzeczywistemu stanowi faktycznemu.

Nowe przepisy mają również zwiększyć świadomość świadczeniobiorców co do konsekwencji podawania nieprawdziwych informacji przy ubieganiu się o zasiłek opiekuńczy. Perspektywa kontroli bez zapowiedzi może skłonić ubezpieczonych do dokładniejszego rozważenia, czy faktycznie spełniają wszystkie warunki niezbędne do otrzymania świadczenia z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.