Miasta mają czas do 2028: Ruszają szkolenia IOŚ-PIB z planów adaptacji do zmian klimatu

• IOŚ-PIB przygotowuje cykl szkoleń dla samorządów, przygotowujących do stworzenia planów adaptacji do zmian klimatu
• Województwo śląskie jako pierwszy region w Polsce otrzymało Regionalny Plan Adaptacji do zmian klimatu wraz z praktycznym podręcznikiem dla innych regionów
• W latach 2001-2019 ekstremalne zjawiska pogodowe spowodowały w Polsce około 115 miliardów złotych strat bezpośrednich
• Do 2 stycznia 2028 roku miasta powyżej 20 tysięcy mieszkańców muszą opracować i przyjąć Miejskie Plany Adaptacji do zmian klimatu

Pierwsze w Polsce szkolenia z adaptacji klimatycznej dla samorządów

Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy uruchamia kompleksowy program szkoleniowy dla pracowników jednostek samorządu terytorialnego. Inicjatywa odpowiada na rosnące potrzeby związane z adaptacją do zmian klimatu na poziomie lokalnym.

Przed startem cyklu szkoleń IOŚ-PIB przeprowadził ankietę diagnostyczną. Jej celem było rozpoznanie potrzeb uczestników i dostosowanie formy oraz tematyki spotkań do oczekiwań samorządów. Ankieta dostępna była na stronie instytutu, a termin nadsyłania odpowiedzi upłynął 14 listopada 2025 roku.

Adaptacja do zmian klimatu – dlaczego to pilne wyzwanie

Zmiany klimatu generują coraz wyższe koszty dla polskich miast i gmin. Dane z lat 2001-2019 pokazują skalę problemu. W Europie ekstremalne zjawiska pogodowe powodowały średnio 35 miliardów złotych strat rocznie.

W Polsce sytuacja była równie poważna. Roczne straty wynosiły średnio około 6 miliardów złotych. Łącznie w ciągu niespełna dwóch dekad powstało około 115 miliardów złotych strat bezpośrednich. Najczęstsze przyczyny szkód to powodzie, podtopienia oraz susze.

Śląskie pokazuje drogę – pierwszy regionalny plan adaptacji

Województwo śląskie stało się pionierem w zakresie regionalnej adaptacji do zmian klimatu. IOŚ-PIB opracował dla regionu pierwszy w Polsce Regionalny Plan Adaptacji oraz towarzyszący mu „Podręcznik regionalnej adaptacji do zmian klimatu".

Prace nad dokumentami trwały półtora roku. W proces zaangażowano ponad 100 samorządów lokalnych, instytucje naukowe, organizacje społeczne i mieszkańców województwa. Cały projekt przeszedł sześć etapów – od diagnozy przez analizę ryzyka do systemu monitorowania.

Dr Agnieszka Kuśmierz, współautorka podręcznika i kierująca pracami nad RPA, podkreśla uniwersalność rozwiązań.

Śląskie to region o ogromnej różnorodności i największej w Polsce koncentracji ludności. Nasz plan i podręcznik pokazują, że adaptacja do zmian klimatu musi być szyta na miarę potrzeb regionu, ale jednocześnie może stać się wspólnym językiem planowania dla całego kraju

– zauważa ekspertka.

Praktyczne narzędzia dla samorządów w planowaniu klimatycznym

Śląski Regionalny Plan Adaptacji integruje kwestie klimatyczne z regionalną polityką rozwoju. Dokument uwzględnia:

• ochronę zdrowia mieszkańców,
• stabilność dostaw wody i energii,
• zarządzanie kryzysowe,
• ochronę kapitału naturalnego.

Plan zawiera 37 kierunków działań adaptacyjnych w dziesięciu celach operacyjnych. Obejmują one bezpieczeństwo zdrowotne i energetyczne, rozwój błękitno-zielonej infrastruktury oraz wspieranie przedsiębiorczości. Realizacja będzie monitorowana przez 37 wskaźników, ocenianych co dwa lata.

Małgorzata Hajto, autorka wiodąca podręcznika, wskazuje na praktyczny charakter opracowania.

Ten podręcznik to nie tylko dokument ekspercki. To mapa drogowa, która pokazuje, jak budować nowoczesne, bezpieczne i zielone regiony – w Polsce i w Europie. Zebraliśmy w nim doświadczenia z kilku lat pracy, dziesiątek warsztatów i setek rozmów z samorządami

– stwierdza ekspertka.

Miejskie plany adaptacji – nowy obowiązek dla miast

Zgodnie z obowiązującymi przepisami miasta liczące powyżej 20 tysięcy mieszkańców muszą opracować Miejskie Plany Adaptacji do zmian klimatu. Termin to 2 stycznia 2028 roku. Opracowanie takich dokumentów wymaga wiedzy eksperckiej i umiejętności praktycznego planowania działań.

Dlatego szkolenia IOŚ-PIB nabierają szczególnego znaczenia. Program zapewni dostęp do aktualnej wiedzy na temat zmian klimatu, podstaw prawnych adaptacji oraz praktycznych aspektów wdrażania miejskich planów. Uczestnicy otrzymają wysokiej jakości materiały szkoleniowe i możliwość wymiany doświadczeń.

System mMPA i inne narzędzia dla planistów lokalnych

Szkolenia przybliżą funkcjonalności narzędzi opracowanych w ramach projektu Klimada. Jednym z kluczowych rozwiązań jest system mMPA, który wspiera proces opracowywania miejskich planów adaptacji.

Projekt "Klimada 3.0 – Dostęp do wiedzy i danych w zakresie zmian klimatu" jest realizowany przez IOŚ-PIB. Współfinansowanie pochodzi z Unii Europejskiej w ramach programu Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat i Środowisko.

Adaptacja jako inwestycja w przyszłość regionów

Autorzy dokumentów podkreślają, że adaptacja do zmian klimatu to inwestycja, nie koszt. Regionalny Plan Adaptacji ma przynieść wymierne korzyści. Należą do nich poprawa jakości powietrza i wód, ograniczenie strat powodziowych oraz rozwój zielonych miejsc pracy.

Śląski model pokazuje, że przemyślana polityka klimatyczna może być realnym narzędziem zarządzania rozwojem. Partycypacyjne podejście, warsztaty i konsultacje pozwoliły zebrać dane o wrażliwości gmin i ich potencjale adaptacyjnym. Większość samorządów zadeklarowała potrzebę wzmocnienia wiedzy eksperckiej i lepszej koordynacji działań.

Scenariusze klimatyczne – co czeka polskie regiony

W opracowaniu śląskiego planu wykorzystano dane meteorologiczne i hydrologiczne oraz scenariusze klimatyczne do 2030 i 2050 roku. Wskazują one na konkretne zmiany zachodzące w regionie.

Prognozy pokazują spadek liczby dni mroźnych i wzrost częstości zjawisk ekstremalnych. Plan uwzględnia specyfikę obszarów szczególnie wrażliwych – górskich, zurbanizowanych i pogórniczych. Takie podejście może służyć jako wzór dla innych regionów Polski.