Spis treści
Z tego artykułu dowiesz się:
- Jak kryzys finansowy z 2008 roku doprowadził do "tymczasowego" podniesienia VAT w Polsce
- Dlaczego po 15 latach stawki nadal nie wróciły do poziomu sprzed 2011 roku
- Jakie są aktualne próby obniżenia VAT i czy mają szanse powodzenia
- Kiedy realistycznie można spodziewać się zmniejszenia podatku VAT
- Jak polskie stawki VAT wypadają na tle pozostałych krajów UE
Historia "tymczasowego" podniesienia VAT
Piętnaście lat temu rząd Donalda Tuska podjął decyzję o podniesieniu stawki podstawowej VAT z 22 proc. do 23 proc., a stawki obniżonej z 7 proc. do 8 proc. Miało to miejsce w styczniu 2011 roku w odpowiedzi na światowy kryzys gospodarczy, jaki miał miejsce w latach 2008 i 2009. Dodatkowo wprowadzono trzecią stawkę 5 proc. dla wybranych produktów spożywczych.
Kluczowe było jednak to, że podwyżka miała charakter czasowy. Nowe stawki miały obowiązywać przez okres 3 lat aż do końca 2013 roku. Polska gospodarka w tamtym okresie radziła sobie stosunkowo dobrze - w II kwartale 2009 PKB Polski wyrównany sezonowo wzrósł o 0,5 proc. w porównaniu z I kwartałem 2009 i był o 1,4 proc. wyższy w porównaniu do II kwartału 2008. Wzrost wartości PKB w Polsce w tym okresie był jedynym w Unii Europejskiej.
Dlaczego VAT nie wrócił do poprzednich stawek?
Minął już 2013 rok, a stawki VAT pozostały na podwyższonym poziomie. Po pierwsze, wyższe wpływy z podatku okazały się wygodne dla kolejnych rządów - VAT stanowi około 40 proc. wszystkich dochodów budżetu państwa.
Po drugie, obecnie okres obowiązywania podwyższonych stawek został powiązany z poziomem wydatków na obronność. Stawki te (23 proc. – podstawowa, 8 proc. – obniżona) obowiązują od 1 stycznia 2024 r. do końca roku, w którym suma wydatków określonych w art. 40 ust. 1 pkt 2 ustawy z 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny przekroczy 3 proc. wartości PKB.
W praktyce oznacza to, że obniżenie VAT może nastąpić dopiero po osiągnięciu przez Polskę wydatków na obronność na poziomie 3 proc. PKB przez cały rok kalendarzowy.
Najnowsze próby obniżenia VAT
Fundacja Dobre Państwo nie poddaje się i systematycznie składa petycje o powrót do niższych stawek VAT. 5 kwietnia Fundacja Dobre Państwo złożyła petycję w sprawie przywrócenie stawek podstawowych podatku VAT, którą 6 maja 2024 roku sprawa została przekazana do rozpatrzenie przez Komisję do Spraw Petycji.
Jednak i tym razem inicjatywa zakończyła się niepowodzeniem. Na stronie Senatu czytamy: "W głosowaniu senatorowie jednogłośnie postanowili nie kontynuować prac nad petycją – postulaty petycji nie zostały uwzględnione".
Była to już trzecia petycja złożona przez ten sam podmiot, sejmowa komisja zaproponowała pozostawienie jej bez rozpatrzenia. W uzasadnieniu wskazano, że podobne lub wyższe stawki VAT obowiązują w innych państwach UE.
Zmiany VAT planowane na 2025 rok
Rząd Donalda Tuska nie planuje obniżenia podstawowych stawek VAT, ale przygotowuje szereg korekt w systemie podatkowym na 2025 rok. Projekt omawianej ustawy przewiduje ujednolicenie stawki VAT na produkty higieniczne dla kobiet. W związku z tym MF zaproponowało obniżenie z 23 proc. do 5 proc. stawki VAT dla kubeczków menstruacyjnych.
Planowane są również zmiany dotyczące:
- Zgodnie z planowanymi zmianami stawką 0 proc. mają zostać objęte statki ratownicze oraz łodzie ratunkowe, które są wykorzystywane na morzu
- Obniżeniu ulegnie natomiast stawka VAT na kubeczki menstruacyjne, stawka zostanie obniżona z 23 proc. do 5 proc.
- Podwyższeniu (do stawki podstawowej) ulegnie również stawka podatku jaką objęte są wyroby z konopi siewnej do palenia lub wdychania bez spalania
Polska na tle Unii Europejskiej
Polskie stawki VAT należą do najwyższych w Unii Europejskiej. Wyższy podatek obowiązuje tylko na Węgrzech (27 proc.), w Danii, Chorwacji i Szwecji (25 proc.) oraz Grecji i Finlandii (24 proc.).
Od 2007 r. podstawowa stawka VAT wzrosła w aż 21 państwach członkowskich. Najmocniej na Węgrzech (+7 p.p.) oraz w Hiszpanii i Grecji (+ 5 p.p.). Na tym tle Polska, mimo 15-letniej stabilności na poziomie 23%, nie należy do wyjątków.
Kiedy realistycznie VAT może zostać obniżony?
Biorąc pod uwagę obecne ustawodawstwo, obniżenie VAT może nastąpić najwcześniej po osiągnięciu wydatków na obronność na poziomie 3 proc. PKB przez cały rok kalendarzowy. Przy obecnych planach zwiększania wydatków wojskowych może to nastąpić w latach 2026-2027.
Jednak nawet wtedy obniżenie nie jest automatyczne - wymagałoby politycznej decyzji rządu i uchwalenia odpowiednich zmian legislacyjnych. Bez zmiany podatków, w Polsce będą obowiązywały jedne z najwyższych, niekonkurencyjnych podatków VAT, a trwać to będzie zgodnie z harmonogramem spłat pożyczek z UE – czyli kolejne ćwierć wieku - ostrzega Fundacja Dobre Państwo.
Kluczowe informacje:
- Podwyższone stawki VAT (23 proc. i 8 proc. ) obowiązują w Polsce już 15 lat, choć miały być wprowadzone na 3 lata
- Obecne przepisy uzależniają obniżenie VAT od osiągnięcia wydatków na obronność na poziomie 3 proc. PKB przez cały rok
- Senat odrzucił w 2024 roku kolejną petycję Fundacji Dobre Państwo o obniżenie stawek VAT do poziomu sprzed 2011 roku
- Polska ma jedną z najwyższych stawek VAT w UE - wyższe obowiązują tylko w 6 krajach
- Na 2025 rok planowane są jedynie kosmetyczne zmiany stawek VAT, a nie ich systemowa obniżka
Podcasty
Playlisty tematyczne
