- Nagroda Nobla z ekonomii, oficjalnie ustanowiona w 1968 roku przez Bank Szwecji, nie była przewidziana w testamencie Alfreda Nobla i od początku budziła kontrowersje.
- Pierwsi laureaci, Jan Tinbergen i Ragnar Frisch, zostali wyróżnieni w 1969 roku za przełomowe badania w dziedzinie ekonometrii.
- Współczesna nagroda honoruje nie tylko teoretyków, ale coraz częściej badaczy zajmujących się społecznymi aspektami ekonomii, ubóstwem czy wpływem instytucji na dobrobyt.
- Laureaci otrzymują 11 mln koron szwedzkich, złoty medal i dyplom.
Historia nagrody Nobla z ekonomii
Choć powszechnie znana jako Nagroda Nobla z ekonomii, oficjalnie nosi nazwę Nagrody Banku Szwecji w dziedzinie nauk ekonomicznych dla uczczenia pamięci Alfreda Nobla. W przeciwieństwie do innych kategorii, nie została ona przewidziana w testamencie fundatora. Powstała w 1968 roku z inicjatywy Centralnego Banku Szwecji, który chciał w ten sposób uczcić 300-lecie swojego istnienia. Rok później przyznano ją po raz pierwszy.
Decyzja o utworzeniu dodatkowej nagrody od początku budziła emocje. W Szwecji uznano ją wręcz za błąd Fundacji Noblowskiej, gdyż Alfred Nobel interesował się bardziej naukami humanistycznymi i społecznymi niż ekonomią. Pomysłowi sprzeciwiała się też rodzina Nobla oraz Norweski Komitet Noblowski, przyznający Pokojową Nagrodę Nobla.
Pierwsi laureaci
Pierwszymi wyróżnionymi zostali Jan Tinbergen z Holandii i Ragnar Frisch z Norwegii. Ich badania w dziedzinie ekonometrii – łączenia teorii ekonomii z metodami matematycznymi i statystycznymi – uznano za przełomowe.
Każdy laureat ma obowiązek wygłoszenia odczytu poprzedzającego ceremonię wręczenia nagrody, która odbywa się 10 grudnia, w rocznicę śmierci Alfreda Nobla (1896 rok). Wyróżnienie obejmuje 11 mln koron szwedzkich (czyli ok. 1 mln euro), złoty medal i kaligrafowany dyplom.
Kogo nagradza Komitet Noblowski
Choć początkowo nagrodę otrzymywali głównie teoretycy gospodarki, dziś wyróżniani są badacze analizujący kwestie społeczne, ubóstwo czy rolę instytucji. W ubiegłym roku laureatami zostali Daron Acemoglu, Simon Johnson i James A. Robinson, docenieni za badania nad wpływem instytucji społecznych na dobrobyt krajów. Jak podkreślili, społeczeństwa pozbawione silnych rządów prawa i uczciwych instytucji nie rozwijają się i nie zapewniają dobrobytu obywatelom.
W historii ekonomicznego Nobla dominują Amerykanie, co wynika z długoletniej tradycji badań nad gospodarką rynkową i bogatych zasobów naukowych uniwersytetów w USA.
Nagroda Nobla z ekonomii coraz częściej trafia do badaczy, których prace mają bezpośredni wpływ na życie ludzi. Wyróżniane są projekty dotyczące psychologii ekonomicznej, zachowań konsumenckich czy polityki społecznej.
Polecany artykuł:
Podcasty
Playlisty tematyczne
