Nie trzeba oddawać tych pieniędzy ZUS-owi! Rodziny zmarłych emerytów i rencistów tracą fortunę przez niewiedzę

• Śmierć bliskiej osoby to trudny czas, a nieznajomość przepisów ZUS może pozbawić rodzinę należnych tysięcy złotych.
• Komu przysługują pieniądze po zmarłym emerycie i kiedy nie musisz zwracać świadczeń ZUS-owi, nawet jeśli wpłynęły na konto.
• Najczęstsze błędy, które kosztują rodziny tysiące złotych. Jak odebrać niezrealizowane świadczenie?
• Kluczowe terminy i prawa, które pozwolą Ci odzyskać pieniądze, o których istnieniu nie miałeś pojęcia.

Śmierć bliskiej osoby to ból, ale też prawne problemy z ZUS-em. Rodzina może stracić tysiące złotych przez nieznajomość przepisów lub odwrotnie - otrzymać świadczenia, o których nawet nie wie. Najważniejsze: za miesiąc śmierci emerytura lub renta przysługuje zawsze, niezależnie od dnia zgonu. Jeśli listonosz przyniósł pieniądze przed śmiercią - możesz je zatrzymać. Problem zaczyna się, gdy ZUS wypłaci świadczenia za kolejne miesiące lub rodzina nie złoży odpowiednich wniosków.

Kto ma prawo do pieniędzy po zmarłym

Hierarchia jest ściśle określona przez prawo. Na pierwszym miejscu: małżonek i dzieci prowadzący wspólne gospodarstwo domowe ze zmarłym. To oznacza mieszkanie pod jednym dachem i prowadzenie wspólnych finansów. Jeśli takich osób nie ma, pieniądze przysługują małżonkowi i dzieciom, którzy nie mieszkali razem z emerytem.

W trzeciej kolejności prawo mają inni członkowie rodziny: rodzice, rodzeństwo, osoby na utrzymaniu zmarłego.

Ważne! Osoby z wyższej kolejności wykluczają pozostałe. Jeśli jest żona i syn prowadzący wspólne gospodarstwo, nikt inny nie dostanie ani grosza. Gdy w tej samej kategorii jest kilka osób, pieniądze dzieli się równo. Dwoje dzieci? Każde dostanie połowę. Czworo wnuczków? Każde jedną czwartą.

Kiedy nie musisz zwracać pieniędzy ZUS-owi

Świadczenie za miesiąc śmierci należy ci się zawsze - nawet jeśli emeryt zmarł tego dnia, co wypłata emerytury. To najważniejsza zasada, którą ZUS musi respektować. Jeśli listonosz dostarczył emeryturę jeszcze za życia emeryta, pieniądze możesz zatrzymać bez problemu.

Automatyczne przelewy na konto też możesz zachować, jeśli wpłynęły przed śmiercią. Przykład: emeryt zmarł 25 kwietnia, a emerytura za kwiecień wpłynęła 20 kwietnia - pieniądze zostają w rodzinie. Ale uwaga: jeśli wpłynie emerytura za maj, już po śmierci - musisz zwrócić.

Sądy często orzekają na korzyść rodzin. Warszawski Sąd Apelacyjny w 2021 roku uznał, że pieniądze wykorzystane na pogrzeb nie podlegają zwrotowi do ZUS-u. Bank wypłacił środki na koszty ceremonii dzień przed otrzymaniem żądania zwrotu od ZUS-u - to wystarczyło, by sprawa zakończyła się sukcesem rodziny.

Co można zatrzymać

• Emeryturę za miesiąc śmierci (zawsze!)
• Pieniądze dostarczone przez listonosza za życia emeryta
• Przelewy na konto wpłacone przed śmiercią
• Środki wykorzystane na pogrzeb (pod pewnymi warunkami)

Praktyczne przypadki z życia wzięte

Przypadek pierwszy: Pani Helena zmarła 20 marca, a jej emerytura za marzec w wysokości 2800 zł wpłynęła na konto 25 marca. Córka może zatrzymać całą kwotę, bo pieniądze dotyczyły miesiąca śmierci. Ale emerytura za kwiecień, która wpłynęła 3 kwietnia - już musi być zwrócona.

Przypadek drugi: Pan Jerzy zmarł 5 lutego, a rodzina powiadomiła ZUS dopiero w maju. Tymczasem na konto wpłynęły emerytury za luty, marzec, kwiecień i maj - łącznie 11 200 zł. Do zwrotu: 8400 zł (marzec, kwiecień, maj) plus odsetki. Lutowa emerytura zostaje w rodzinie.

Przypadek trzeci: Pani Krystyna miała na subkoncie 120 000 zł i pobierała emeryturę przez 6 miesięcy przed śmiercią. Wypłata gwarantowana dla męża: 120 000 - (120 000 × 6/37) = 100 541 zł. Dodatkowo mąż dostał zasiłek pogrzebowy 7000 zł i niezrealizowaną emeryturę za ostatni miesiąc 3200 zł. Łącznie: 110 741 zł.

Przypadek czwarty: Pan Stefan otrzymał od ZUS żądanie zwrotu 18 000 zł - emerytury wypłacone po śmierci żony przez 6 miesięcy. Złożył wniosek RSR o rozłożenie na raty, tłumacząc trudną sytuację finansową. ZUS zgodził się na 36 rat po 500 zł miesięcznie bez dodatkowych odsetek. Gdyby nie wiedział o tej możliwości, musiałby oddać całość od razu.

Jak odebrać niezrealizowane świadczenie

Masz dokładnie 12 miesięcy od dnia śmierci na złożenie wniosku ENS w ZUS-ie. Po tym terminie pieniądze przepadają bezpowrotnie - żadne odwołania czy tłumaczenia nie pomogą. To sztywna granica prawna.

Potrzebujesz akt zgonu, dokumenty potwierdzające pokrewieństwo i dowody wspólnego gospodarstwa domowego. Wniosek możesz złożyć w każdej placówce ZUS-u, przez internet na PUE ZUS lub pocztą. ZUS ma 30 dni na rozpatrzenie sprawy.

Niezrealizowane świadczenie to pieniądze, które ZUS nie wypłacił ze względu na informację o śmierci. Jeśli emeryt zmarł 10 kwietnia, a ZUS dowiedział się wcześniej i wstrzymał wypłatę - rodzina może odebrać to świadczenie składając wniosek ENS.

• Czytaj także: Niezrealizowane świadczenie z ZUS po śmierci emeryta. Jak złożyć wniosek ENZ w ZUS-ie?

Od wypłaty ZUS pobiera 17 proc. zaliczki na podatek - takie są przepisy. Na końcu roku dostaniesz PIT-11 i rozliczysz w zeznaniu rocznym.

Problemy z bankami i jak je rozwiązać

Banki często blokują konta zmarłych, co utrudnia rodzinom dostęp do pieniędzy. Pamiętaj: emerytura za miesiąc śmierci należy ci się nawet po zablokowaniu konta. Bank musi ją wypłacić uprawnionym spadkobiercom po przedstawieniu odpowiednich dokumentów.

Częsty problem: bank zwraca ZUS-owi przelew emerytury po otrzymaniu informacji o śmierci klienta. To błąd! Jeśli pieniądze dotyczyły miesiąca śmierci, rodzina ma pełne prawo je odebrać. W takiej sytuacji złóż reklamację w banku, a jeśli nie pomoże - skarg do Rzecznika Finansowego.

Rozwiązanie praktyczne: Jeśli zmarły miał konto wspólne z małżonkiem, dostęp do środków jest łatwiejszy. Współwłaściciel może nadal korzystać z konta, ale tylko do wysokości swojego udziału. Pozostała część przechodzi do spadku.

Najczęstsze błędy kosztujące tysiące

1. Przyjmowanie pieniędzy od listonosza po śmierci. Jeśli listonosz przyszedł już po zgonie z emeryturą za następny miesiąc - nie odbieraj! Będziesz musiał zwrócić każdą złotówkę.
2. Niewłaściwe zarządzanie kontem bankowym. Rodziny często nie wiedzą, że przelewy za miesiące po śmierci trzeba zwrócić. Pan Tadeusz zmarł 15 maja, a na jego konto wpłynęła emerytura za czerwiec - rodzina musi oddać pieniądze ZUS-owi.
3. Zapomnienie o powiadomieniu ZUS-u. Im dłużej zwlekasz, tym więcej świadczeń ZUS wypłaci automatycznie. Potem będziesz musiał wszystko zwrócić z odsetkami. Niektóre rodziny odkrywają problem po roku - wtedy do zwrotu może być kilkanaście tysięcy złotych.
4. Niewłaściwe zmiany danych bankowych. ZUS wymaga zgłaszania zmian konta na 12 dni roboczych przed terminem płatności. Opóźnienie może oznaczać problemy z odebraniem niezrealizowanych świadczeń.
5. Ignorowanie możliwości rozłożenia zwrotu na raty. Jeśli ZUS żąda zwrotu dużej kwoty, nie musisz oddawać wszystko od razu. Wniosek RSR pozwala rozłożyć spłatę nawet na kilka lat bez dodatkowych odsetek.

Dodatkowe świadczenia, o których nie wszyscy wiedzą

Trzynasta emerytura również podlega dziedziczeniu. Jeśli emeryt zmarł przed jej wypłatą, rodzina może ją odebrać składając odpowiedni wniosek. W 2025 roku to minimum 1878,91 zł brutto, kwota netto to około 1560 zł - znaczące pieniądze dla budżetu domowego.

Czternasta emerytura działa podobnie - jeśli ZUS nie wypłacił jej przed śmiercią emeryta, przysługuje uprawnionym członkom rodziny. Wysokość zależy od wysokości podstawowego świadczenia zmarłego.

Zwrot składek zdrowotnych może przysługiwać w szczególnych przypadkach, gdy zmarły przepłacił składki w ostatnim okresie życia. ZUS rozlicza to automatycznie przy wypłacie niezrealizowanych świadczeń.

Najważniejsze terminy:

• 12 miesięcy - na złożenie wniosku ENS (po tym przepada!)
• 30 dni - na wydanie decyzji przez ZUS
• 12 dni roboczych - na zgłoszenie zmiany konta przed wypłatą
• Niezwłocznie - obowiązek powiadomienia o śmierci

Co robić krok po kroku

1. Natychmiast po śmierci: Poinformuj ZUS o zgonie dostarczając akt zgonu. Nie odbieraj świadczeń od listonosza po śmierci. Sprawdź konto bankowe - pieniądze wpłacone przed śmiercią możesz zatrzymać.
2. W ciągu 12 miesięcy: Złóż wniosek ENS o niezrealizowane świadczenie. Dołącz wszystkie wymagane dokumenty. Nie zwlekaj - po roku przepada prawo do pieniędzy.
3. W razie problemów finansowych: Złóż wniosek RSR o rozłożenie zwrotu na raty. ZUS może się zgodzić na spłatę bez dodatkowych odsetek.
4. Sprawdź dodatkowo: Czy zmarły miał prawo do wypłaty gwarantowanej z subkonta (w przypadku śmierci w ciągu 3 lat od emerytury). Czy przysługuje ci trzynasta lub czternasta emerytura po zmarłym. Czy możesz ubiegać się o rentę rodzinną, jeśli jej wcześniej nie miałeś.

Znajomość przepisów może oszczędzić ci tysięcy złotych lub pozwolić odzyskać pieniądze, o których nawet nie wiedziałeś. ZUS nie będzie sam informować o wszystkich prawach - musisz wiedzieć, czego się domagać.