Skarbówka skontroluje rodzinne pożyczki. Kiedy płacisz podatek, a kiedy nie?

W przypadku pożyczek udzielanych między członkami rodziny istnieją różne scenariusze, które determinują konieczność zapłacenia podatku lub możliwość skorzystania ze zwolnienia podatkowego.

Pożyczka pieniężna a podatek PCC

Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. b ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (ustawa o PCC), umowy pożyczki pieniędzy co do zasady podlegają opodatkowaniu PCC. Obowiązek ten powstaje w trzech przypadkach:

1. Zawarcie umowy pożyczki: Obowiązek podatkowy w PCC powstaje z datą zawarcia umowy pożyczki, nawet jeśli umowa została zawarta ustnie.
2. Wypłata pożyczki w częściach: Jeżeli umowa pożyczki przewiduje wypłatę pieniędzy w częściach, a łączna kwota pożyczki nie jest znana w chwili zawarcia umowy, obowiązek podatkowy w PCC powstaje z datą każdej z wypłat.
3. Ujawnienie pożyczki po upływie terminu: Jeżeli podatnik nie złożył deklaracji PCC-3 w terminie 5 lat od końca roku, w którym upłynął termin płatności podatku, a następnie powołuje się przed organem podatkowym na fakt udzielenia pożyczki, obowiązek podatkowy w PCC powstaje z datą tego powołania się.

Przykłady:

• Pan Jan pożycza swojej córce 20 000 zł w dniu 1 marca 2024 r. Umowa pożyczki została zawarta ustnie. Obowiązek podatkowy w PCC dla pana Jana powstaje 1 marca 2024 r.
• Pani Anna pożycza swojemu bratu 30 000 zł w dniu 1 maja 2024 r., ale umowa przewiduje wypłatę pożyczki w 3 ratach po 10 000 zł każda: w dniu 1 maja 2024 r., 1 lipca 2024 r. i 1 września 2024 r. Obowiązek podatkowy w PCC dla pani Anny powstaje kolejno: 1 maja 2024 r., 1 lipca 2024 r. i 1 września 2024 r.
• Pan Adam pożyczył siostrze 15 000 zł w dniu 10 stycznia 2019 r., ale nie złożył deklaracji PCC-3. Dopiero w dniu 15 marca 2024 r. ujawnił ten fakt przed Urzędem Skarbowym. Obowiązek podatkowy w PCC dla pana Adama powstaje 15 marca 2024 r.

Zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt 4 ustawy o PCC od umowy pożyczki pieniężnej pobiera się podatek w wysokości 0,5% podstawy opodatkowania, którą stanowi kwota pożyczonych pieniędzy.

Podatek PCC od pożyczki należy zapłacić do urzędu skarbowego w ciągu 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego (np. od daty zawarcia umowy pożyczki). W tym samym terminie podatnik zobowiązany jest również złożyć deklarację PCC-3.

W przypadku gdy umowa pożyczki jest zawierana przed notariuszem, to na nim spoczywa obowiązek pobrania podatku PCC od kwoty pożyczki i wpłacenia go do urzędu skarbowego.

Konsekwencje unikania podatku PCC od pożyczki

Należy pamiętać, że nieopłacenie podatku PCC od pożyczki pieniężnej wiąże się z poważnymi konsekwencjami.

Organy podatkowe w trakcie kontroli lub w innych postępowaniach mogą ujawnić fakt zawarcia umowy pożyczki, z której nie został opłacony podatek. W takiej sytuacji nałożą one na podatnika sankcyjny podatek PCC w wysokości 20% kwoty pożyczki.

Oznacza to, że zamiast 0,5%, podatnik będzie zobowiązany zapłacić znacznie wyższy podatek, wynoszący 20% kwoty pożyczonych pieniędzy.

Dodatkowo, podatnik może zostać pociągnięty do odpowiedzialności karnej skarbowej za uchylanie się od opodatkowania.

Warto więc uregulować należności podatkowe w terminie, aby uniknąć wysokich kar i sankcji.

Pożyczki pieniędzy w najbliższej rodzinie

Członkowie najbliższej rodziny nie muszą płacić podatku PCC od pożyczek pieniężnych. Zgodnie z art. 9 pkt 10 lit. b ustawy o PCC zwolnieniem objęte są pożyczki (bez względu na kwotę), udzielane na podstawie umowy zawartej między osobami określonymi w art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn, po przekroczeniu kwoty wolnej wynoszącej 36 120 zł.

Aby skorzystać ze zwolnienia, należy spełnić następujące warunki:

• W ciągu 14 dni od zawarcia umowy pożyczki należy złożyć deklarację PCC-3 we właściwym urzędzie skarbowym.
• Należy udokumentować przelew kwoty pożyczki na rachunek bankowy biorącego pożyczkę, rachunek prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową lub przekaz pocztowy.

Zwolnienie dotyczy pożyczek udzielonych m.in.:

• Małżonkowi
• Dzieciom, wnukom, prawnukom
• Rodzicom, dziadkom, pradziadkom
• Pasierbowi
• Siostrze, bratu
• Ojczymowi, macosze

Przykład:

• Pani Anna pożycza swojej córce 40 000 zł. Kwota pożyczki przekracza kwotę wolną (36 120 zł), dlatego pani Anna musi złożyć deklarację PCC-3 w urzędzie skarbowym w ciągu 14 dni od zawarcia umowy pożyczki. Dodatkowo musi udokumentować przelew 40 000 zł na rachunek bankowy córki. Dzięki temu pani Anna nie będzie musiała płacić podatku PCC od tej pożyczki.

Ustawa o podatku od spadków i darowizn rozszerza pojęcie rodziny na potrzeby stosowania ulg i zwolnień podatkowych. W kontekście omawianych przepisów za rodziców uznaje się również przysposabiających, a za zstępnych – przysposobionych i ich zstępnych.

Oprócz tego, ustawa zalicza do zstępnych również osoby, które:

• Przebywają lub przebywały w rodzinie zastępczej
• Mieszkały w rodzinnym domu dziecka
• Wychowywały się w placówce opiekuńczo-wychowawczej
• Były pod opieką w regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej

Aby skorzystać ze zwolnienia z podatku PCC dla pożyczek w rodzinie, należy spełnić szereg warunków, z których najważniejsze to:

• Złożenie deklaracji PCC-3: W ciągu 14 dni od otrzymania pożyczki należy złożyć deklarację PCC-3 w urzędzie skarbowym właściwym dla miejsca zamieszkania pożyczkobiorcy.
• Udokumentowanie przelewu: Należy udokumentować przelew kwoty pożyczki na rachunek bankowy pożyczkobiorcy, rachunek prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową lub przekaz pocztowy.
• Wypełnienie deklaracji PCC-3: W formularzu PCC-3 pożyczkobiorca korzystający ze zwolnienia:

- W pozycji 31 ("Podstawa opodatkowania") wpisuje kwotę udzielonej pożyczki.

- W pozycji 33 ("Kwota obliczonego podatku") wpisuje 0.

Pamiętaj! Zwolnienie dotyczy pożyczek udzielonych m.in. małżonkowi, dzieciom, wnukom, rodzicom, dziadkom, pasierbowi, rodzeństwu, ojczymowi i macosze.

Kwota pożyczki nie może przekraczać 36 120 zł

Ministerstwo Finansów jasno precyzuje, że niedochowanie terminu 14 dni na złożenie deklaracji PCC-3 przez pożyczkobiorcę z najbliższej rodziny skutkuje utratą prawa do zwolnienia z podatku PCC. Oznacza to, że w takiej sytuacji pożyczka będzie opodatkowana na zasadach ogólnych, czyli 0,5% podatku od kwoty pożyczki.

Należy podkreślić, że nie ma możliwości przywrócenia terminu do skorzystania ze zwolnienia, bez względu na powód spóźnienia. Nie ma znaczenia, czy opóźnienie było zawinione (np. z powodu choroby), czy niezawinione.

Uwaga! Pamiętaj, aby terminowo składać deklarację PCC-3, jeśli chcesz skorzystać ze zwolnienia z podatku PCC dla pożyczek w rodzinie.

Pożyczki do 36 120 zł w najbliższej rodzinie

Oprócz zwolnienia dla najbliższej rodziny, istnieje jeszcze jedno zwolnienie z podatku PCC, obejmujące szerszy krąg osób. Obejmuje ono umowy pożyczki do kwoty 36 120 zł (czyli do wysokości kwoty wolnej od podatku od spadków i darowizn dla I grupy podatkowej).

Z tego zwolnienia mogą skorzystać:

• Osoby z najbliższej rodziny, wymienione wcześniej (małżonek, dzieci, wnukowie, rodzice, dziadkowie, pasierb, rodzeństwo, ojczym, macocha).
• Dodatkowo: zięć, synowa i teściowie – zarówno jako osoby dające, jak i biorące pożyczkę.

Zwolnienie to jest określone w art. 9 pkt 10 lit. c) ustawy o PCC.

Należy zwrócić szczególną uwagę na fakt, że wspomniany limit 36 120 zł dotyczy łącznej wartości pożyczek pieniężnych lub rzeczowych otrzymanych od tej samej osoby w ciągu:

• Roku, w którym nastąpiła ostatnia pożyczka
• 5 lat poprzedzających ten rok

Uwaga!  Pożyczka do 36 120 zł jest zwolniona z podatku PCC bez konieczności składania deklaracji PCC-3.Pieniądze nie muszą być przekazywane na konto pożyczkobiorcy – pożyczka może być udzielona w gotówce.

Przykład:

• Pani Kasia pożycza swojemu zięciowi 20 000 zł w styczniu 2024 r., a następnie 15 000 zł w lipcu 2024 r. Łączna kwota pożyczek od pani Kasi w 2024 r. wynosi 35 000 zł i jest niższa od kwoty 36 120 zł. Z tego względu zarówno pożyczka z stycznia, jak i z lipca 2024 r. będą zwolnione z podatku PCC. Pani Kasia nie musi składać deklaracji PCC-3 ani przekazywać pieniędzy na konto zięcia.

Listen on Spreaker.