System kaucyjny na butelki w Polsce od 2025 roku! Dodatkowe utrudnienia i koszty

System kaucyjny na butelki wejdzie w życie w 2025 roku? Ma jednak sporo wad

Od 1 stycznia 2025 roku w Polsce w życie ma wejść system kaucyjny na plastikowe butelki PET, zwrotne puszki i szklane butelki. Za puszki i plastikowe butelki kaucja wyniesie 50 groszy, a za szklane złotówkę. Co więcej, kaucja będzie doliczana do cen w sklepie, więc przy zakupie np. wody mineralnej w plastikowej butelce, zapłacimy za nią o 50 groszy więcej.

Pieniądze z kaucji będziemy mogli później odzyskać zanosząc butelki do butelkomatu. W zamian za oddanie butelek otrzymamy bilet, za pomocą którego możemy później obniżyć cenę na zakupach. W teorii system wydaje się prosty, w praktyce może spowodować bardzo wiele problemów.

Po wprowadzeniu systemu kaucyjnego Polacy będą mieli domy "zawalone" workami z butelkami?

Jak wskazuje w rozmowie z nami Karol Wójcik ekspert ds. ochrony środowiska i gospodarki odpadami z Izby Branży Komunalnej obowiązek posiadania automatu do przyjmowania butelek z systemu kaucyjnego będą miały tylko sklepy z powierzchnią handlową powyżej 200 metrów kwadratowych. Obowiązek nie będzie dotyczył mniejszych sklepów, więc w przypadku małych miejscowości może dojść do sytuacji, w której mieszkańcy będą musieli udać się np. do większego miasta, żeby odzyskać kaucję. Dodatkową niedogodnością będą zapewne kolejki przy butelkomatach.

Kolejny problem dotyczy gromadzenia śmieci w domu. Obecnie Polacy muszą gromadzić odpady w pięciu frakcjach (zmieszane, plastik, szkło, papier, bio). Gdy system wejdzie w życie, będą musieli mieć dodatkowe worki/kosze na butelki plastikowe i puszki, oraz oddzielnie miejsce na szklane butelki zwrotne. Jednocześnie kaucji nie podlegają np. słoiki, więc nie będziemy gromadzić ich w jednym worku z butelkami. 

To jednak niejedyny problem związany z zajmowaniem przestrzeni przez odpady. Wójcik w rozmowie z nami wskazał, że aby zwrócić butelki PET w systemie kaucyjnym, muszą pozostać niezgniecione. To oczywiście oznacza, że będą objętościowo zajmować więcej miejsca. Dodatkowym problemem będzie rozpoznanie, które butelki szklane i plastikowe będą zwrotne, bowiem np. nie wszyscy producenci piwo zamierzają przystąpić do systemu kaucyjnego. Jedna marka będzie więc zwrotna, inna – nie.

- Od kilkunastu lat instruujemy Polaków jak prawidłowo segregować śmieci i uczymy zgniatania butelek, aby zajmowały jak najmniej miejsca w pojemniku. Jeśli będziemy musieli trzymać butelki w formie niezgniecionej, to ile powierzchni domu stracimy? - wskazuje Przewodniczący Rady Programowej Izby Branży Komunalnej.

System kaucyjny może spowodować podwyżkę cen za wywóz śmieci

Ponadto wprowadzenie systemu kaucyjnego może skutkować podwyżkami cen za wywóz śmieci. Obecnie firmy zajmujące się wywozem śmieci odbierają je spod domu, lub bloku i następnie zagospodarowują. Jak wyjaśnia Wójcik, odpady które nie nadają się do recyklingu trafiają do spalarni, natomiast te, które można ponownie wykorzystać są sprzedawane do firm zajmujących się recyklingiem. To pozwala na pokrycie części kosztów związanych z gospodarką odpadami. Przekierowanie butelek do systemu kaucyjnego sprawi, że firmy stracą surowiec pozwalający na obniżenie kosztów działalności.

- Jeżeli firmy gospodarujące odpadami stracą ten cenny surowiec pozwalający na pokrycie części kosztów, odbije się to na mieszkańcach. Firmy bez dodatkowych pieniędzy ze sprzedaży surowców, będą musiały pokryć różnicę w cenach oferowanych gminom, a więc wzrosną stawki za wywóz śmieci. W efekcie "przeciętny Kowalski" nie dość, że zapłaci więcej za odbiór odpadów, to jeszcze będzie musiał gromadzić w domu osobne frakcje i je samemu wywozić, aby odzyskać zapłaconą kaucję. A zysk środowiskowy ze wprowadzenia systemu kaucyjnego, to zwiększenie poziomu recyklingu w Polsce o ok. 3 proc., czyli niewiele - wyjaśniał nam Wójcik.

Polska nie musi wprowadzać systemu kaucyjnego? Można przesunąć odpowiedzialność w innym kierunku

Ekspert zauważa, że można osiągnąć wyższy poziom recyklingu innymi metodami, takimi jak wprowadzenie rozszerzonej odpowiedzialności producenta, która wymusiłaby wykorzystywanie opakowań podlegających recyklingowi. Wójcik wskazuje, że obecnie ok. połowa worka z plastikowymi odpadami nie nadaje się do recyklingu.

- Rozszerzenie odpowiedzialności na producenta oznacza obłożenie opłaty za rodzaj opakowania w myśl popularnej w ochronie środowiska zasady "zanieczyszczający płaci". Jeśli producent wprowadza na rynek opakowanie, które nie nadaje się do recyklingu ponosi dodatkową opłatę i rozważy, czy bardziej nie opłaca mu się oferować opakowania nadające się do recyklingu. Gdyby ten mechanizm został wprowadzony, wtedy nie tylko połowa "żółtego worka" nadawałaby się do recyklingu, a nawet jego 90 proc. i być może w ogóle nie trzeba będzie wprowadzać systemu kaucyjnego - tłumaczy Wójcik.

Ekspert Izby Branży Komunalnej zaznacza, że prawo unijne nie wymaga wprowadzenia systemu kaucyjnego, a osiągnięcia odpowiedniego poziomu recyklingu. System kaucyjny jest obligatoryjnie wprowadzany tylko wtedy, gdy dane państwo nie potrafi sobie poradzić z recyklingiem odpadów.

- Dopiero po wprowadzeniu rozszerzonej odpowiedzialności producenta powinniśmy zastanowić się, ile nam brakuje do osiągnięcia unijnych wskaźników recyklingu, czy w ogóle nam brakuje i czy system kaucyjny jest potrzebny. W 2025 roku nie powinniśmy go wprowadzać. Ustawę należałoby odłożyć w czasie i ponownie przemyśleć proponowane rozwiązania - komentuje Wójcik.