Wcześniejsze emerytury. Dla kogo, jak przejść, jaki wniosek złożyć?

Spis treści

1. Kogo obejmuje wcześniejsza emerytura?
2. Nie tylko górnicy i służby mundurowe
3. Emerytura pomostowa
4. Najważniejsze zmiany w emeryturach pomostowych w 2024 roku
5. Nauczycielskie świadczenia kompensacyjne – pomostówka dla nauczycieli
6. Wcześniejsza emerytura dla nauczycieli
7. Projekty emerytury stażowej w Sejmie
8. Projekt rządu Morawieckiego

Wcześniejsza emerytura umożliwia osobom, które spełniły określone warunki przejście na emeryturę bez konieczności osiągnięcia wymaganego z góry wieku.

Kogo obejmuje wcześniejsza emerytura?

• Osoby pracujące w trudnych warunkach lub narażone na szkodliwe czynniki środowiskowe. Aby osobie z tego tytułu przysługiwała wcześniejsza emerytura, czas pracy w szczególnych warunkach musi wynosić 15 lat dla kobiet do osiągnięcia przez nie 55 lat i dla mężczyzn do osiągnięcia przez nich 60 lat.
• Do takich prac zalicza się np.: praca w górnictwie i elektryce, w hutnictwie i przemyśle metalowym, w zakładach chemicznych, w transporcie i łączności, w służbie zdrowia i opiece społecznej, nauczycieli, wychowawców oraz innych pracowników pedagogicznych wykonujących pracę na określonych zasadach, żołnierzy zawodowych itd.
• Osoby wykonujące działalność twórczą lub artystyczną. Wiek emerytalny uzależniony jest od rodzaju działalności.
• Osoby zajmujące się dzieckiem wymagającym stałej opieki. Potrzebny jest staż składkowy i nieskładkowy (kobieta - co najmniej 20 lat, mężczyzna co najmniej 25 lat), ukończony przed 1999 r.

Ważne!

Zgodnie z obowiązującymi przepisami, po 15 latach stażu na świadczenie mogą przejść mundurowi zatrudnieni przed 1 stycznia 2013 r. Osoby zaczynające swoje kariery po tym terminie mogą skorzystać z wcześniejszej emerytury po 25 latach stażu pracy, jeżeli ukończyły 55 lat.

Nie tylko górnicy i służby mundurowe

Wcześniej mogą przejść na emeryturę kolejarze, ratownicy górscy oraz sędziowie i prokuratorzy. W przypadku tych pierwszych warunkiem koniecznym jest praca dla Polskich Kolei Państwowych lub spółki zależnej od PKP. Tacy pracownicy mogą ubiegać się o wcześniejszą emeryturę o 5 lat szybciej niż standardowo zakłada to prawo. Kobiety w wieku 55 lat, a mężczyźni w wieku 60 muszą jednak mieć kolejno 20 lub 25 lat stażu pracy, z czego 15 w charakterze kolejarza.

W przypadku ratowników górskich wymagany jest najmniejszy staż pracy w zawodzie, ponieważ tylko 10 lat. Jednak ze świadczenia mogą skorzystać osoby, które ukończyły konkretny wiek – kobiety 50, a mężczyźni 55 lat. Natomiast sędziowie oraz prokuratorzy mogą przejść w stan spoczynku, jeżeli wykonywali swoje obowiązki przez co najmniej 25 lat w przypadku kobiet oraz 30 w przypadku mężczyzn. Próg wiekowy wynosi kolejno 55 i 60 lat.

Emerytura pomostowa

Emerytury pomostowe to wcześniejsze świadczenia dla osób pracujących w trudnych, szczególnych warunkach, takich jak górnicy, hutnicy, chemicy czy pracownicy energetyki. Przepisy obowiązujące do końca 2023 roku pozwały skorzystać z wcześniejszej emerytury pracownikowi, który spełnił łącznie następujące warunki:

• urodził się po 31 grudnia 1948 r.,
• wykonywał prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze przez co najmniej 15 lat,
• osiągnął wiek co najmniej 55 lat – w przypadku kobiet lub co najmniej 60 lat – w przypadku mężczyzn,
• ma staż ubezpieczeniowy (okresy składkowe i nieskładkowe) wynoszący co najmniej 20 lat – w przypadku kobiet lub co najmniej 25 lat – w przypadku mężczyzn,
• przed 1 stycznia 1999 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub prace o szczególnym charakterze, , co najmniej przez 1 dzień.
• po 31 grudnia 2008 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze (z ustawy o emeryturach pomostowych) co najmniej przez 1 dzień.

Prawo do emerytury pomostowej przysługuje również osobie, która nie wykonywała po 31 grudnia 2008 r. pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, jeżeli na dzień 1 stycznia 2009 r. miała wymagany okres 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze oraz spełniła pozostałe warunki przyznania świadczenia.

Najważniejsze zmiany w emeryturach pomostowych w 2024 roku

Usunięto z ustawy wymagania dotyczącego wykonywania prac w szczególnych warunkach lub prac o szczególnym charakterze przed 1 stycznia 1999 r., co daje możliwość nabycia prawa do emerytury pomostowej osobom znacznie młodszym niż osoby dotychczas korzystające z tego świadczenia.

Przyszli emeryci nie będą musieli udowadniać, że wykonywali pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze przed 31 grudnia 1998 r. Osoby ubiegające się o emeryturę pomostową mogły rozpocząć wykonywanie takiej pracy dopiero po 31 grudnia 2008 r. Dzięki zmianie przepisów prawo do emerytury pomostowej będą nabywały kolejne roczniki pracowników zatrudnionych przy pracach w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Aby nabyć prawo do emerytury pomostowej, w dalszym ciągu trzeba spełniać łącznie pozostałe warunki przyznania tego świadczenia.

Nauczycielskie świadczenia kompensacyjne – pomostówka dla nauczycieli

Świadczenie to może być przyznawane nauczycielom mającym 30-letni staż pracy, w tym 20 lat pracy nauczycielskiej i pracującym na co najmniej jedną drugą etatu. Wiek uprawniający do świadczenia ma wzrastać w latach 2014-2032, począwszy od 55. roku życia aż do osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego.

Nauczyciel w latach 2021-2022 mógł otrzymać kompensówkę, jeśli ukończył 55 lat (kobieta) i 59 lat (mężczyzna). W latach 2023-2024 może ją otrzymać, jeśli ukończy 55 lat (kobieta) i 60 lat (mężczyzna). W latach 2025-2026 będzie mógł ją otrzymać, jeśli ukończy 56 lat (kobiety) i 61 lat (mężczyzna), w latach 2027-2028 – odpowiednio 57 lat i 62 lata, w latach 2029-2030 odpowiednio 58 lat i 63 lata, w latach 2031-2032 odpowiednio 59 lat i 64 lata.

Świadczenia kompensacyjne przysługują nauczycielom pracującym w szkołach, przedszkolach, placówkach kształcenia ustawicznego, młodzieżowych ośrodkach wychowawczych, w młodzieżowych ośrodkach socjoterapii i w specjalnych ośrodkach wychowawczych, o nauczycieli zatrudnionych w publicznych i niepublicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych, w tym w poradniach specjalistycznych.

Obowiązuje ich jednak warunek: jeżeli pobierają świadczenie, to nie mogą dalej pracować w szkole, przedszkolu lub ośrodku (np. w niepełnym wymiarze godzin), nawet jeśli zajmowane stanowisko nie ma nic wspólnego z pracą dydaktyczną, pod sankcję zawieszenia mu świadczenia. Jeśli zaś podejmą inną pracę, niż w zawodzie, to będą nadal mogli pobierać świadczenie.

Wcześniejsza emerytura dla nauczycieli

Od 1 września 2024 r. część nauczycieli będzie mogła przejść na wcześniejszą emeryturę dzięki zmianom obejmującym Kartę Nauczyciela i innych ustaw przyjętych przez Sejm.

W celu przejścia na wcześniejszą emeryturę wymaga się m.in.:

• rozpoczęcia wykonywania pracy nauczyciela przed dniem 1 stycznia 1999 r.
• posiadania okresu składkowego wynoszącego co najmniej 30 lat, w tym co najmniej 20 lat wykonywania faktycznej pracy na stanowisku nauczyciela w wymiarze co najmniej połowę obowiązkowego wymiaru zajęć.

Podstawę do obliczenia emerytury ma stanowić wysokość składek zewidencjonowanych na koncie nauczyciela, kapitału zakładowego oraz środków z Otwartych Funduszy Emerytalnych zewidencjonowanych na subkoncie. Prawo do wcześniejszej emerytury nie będzie od razu dotyczyło wszystkich. Będzie to odbywało się stopniowo. W pierwszej kolejności takie prawo uzyskają nauczycieli urodzeni przed 1 września 1966 r. Oni będą mogli przejść na wcześniejszą emeryturę od 1 września 2024 roku. Natomiast nauczyciele urodzeni po 31 sierpnia 1966 r., a przed 1 września 1969 r. będą mieli taką możliwość od 1 września 2025 r. Zaś urodzeni po 31 sierpnia 1969 r., od 1 września 2026 r.

Projekty emerytury stażowej w Sejmie

W poprzedniej kadencji do Sejmu trafiły dwa projekty emerytur stażowych, różni je staż pracy uprawniający do przejścia na świadczenie. Zgodnie z obywatelskim projektem ustawy przygotowanym przez NSZZ „Solidarność”, prawo do emerytury mogłyby nabyć osoby, które osiągnęły okres składkowy i nieskładkowy wynoszący 35 lat dla kobiet i 40 dla mężczyzn. Emerytura stażowa przysługiwałaby pod warunkiem, że jej wysokość ustalona przy zastosowaniu tzw. formuły zdefiniowanej składki nie jest niższa od minimalnej emerytury.

Alternatywnym projektem jest projekt prezydencki. Przewiduje on, że na wcześniejsze emerytury mogłyby przechodzić osoby, które mają staż pracy 39 lat (kobiety) lub 44 lata (mężczyźni) oraz zgromadzony kapitał emerytalny wystarczający na emeryturę w wysokości co najmniej najniższej emerytury. Projekt dotyczy osób ubezpieczonych w powszechnym systemie emerytalnym, a także tych, które są objęte rolniczym systemem ubezpieczeń społecznych.

Projekt rządu Morawieckiego

Zgodnie z założeniami projektu ustawy opublikowanej przez rząd Mateusza Morawieckiego, prawo do emerytury stażowej przysługiwałoby kobietom, które mają udokumentowany okres składkowy, wynoszący co najmniej 38 lat i mężczyznom z okresem składkowym wynoszącym przynajmniej 43 lata. Prawo do emerytury stażowej przysługiwałoby niezależnie od wieku osoby ubiegającej się o świadczenie. Nabycie prawa do emerytury stażowej ma być też uzależnione od jej wysokości, tj. świadczenie będzie przysługiwało pod warunkiem, że jego wysokość nie będzie niższa od kwoty najniższego świadczenia emerytalnego. Projekt zakłada, że emerytury stażowe będą przysługiwały również osobom ubezpieczonym w KRUS.