Wspólne konto bankowe po śmierci małżonka - co dzieje się z pieniędzmi i prawami do rachunku?

Spis treści

1. Śmierć małżonka a wspólne konto: Co z pieniędzmi?
2. Status wspólnego konta po śmierci współposiadacza
3. Różne praktyki banków w kwestii konta małżeńskiego
4. Problematyczna praktyka blokady środków
5. Dyspozycja wkładem na wypadek śmierci
6. Praktyczne rekomendacje dla małżonków
7. Wszystko co trzeba wiedzieć

Śmierć małżonka a wspólne konto: Co z pieniędzmi?

Wspólne konta bankowe są powszechnym rozwiązaniem wśród małżonków, ułatwiającym zarządzanie domowym budżetem. Według art. 51 Ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku – Prawo bankowe, rachunek bankowy może być prowadzony dla kilku osób fizycznych, co stanowi podstawę prawną funkcjonowania wspólnych kont. Jednocześnie art. 59a ust. 1 pkt 1 tej samej ustawy stanowi, że umowa rachunku bankowego posiadanego przez osobę fizyczną ulega rozwiązaniu z dniem śmierci posiadacza rachunku.

Ta pozorna sprzeczność przepisów rodzi pytania: czy w przypadku śmierci małżonka, jednego ze współposiadaczy wspólnego konta bankowego, żyjący małżonek traci prawo do korzystania z rachunku? Czy bank zablokuje mu dostęp do konta? Jeśli nie, to na jakich zasadach może dysponować zgromadzonymi środkami? 

Status wspólnego konta po śmierci współposiadacza

Kluczowym przepisem dla zrozumienia sytuacji jest art. 51a ustawy – Prawo bankowe, który określa, że przy wspólnym rachunku prowadzonym dla osób fizycznych, jeśli umowa nie stanowi inaczej, każdy ze współposiadaczy rachunku może dysponować samodzielnie środkami pieniężnymi zgromadzonymi na rachunku oraz może w każdym czasie wypowiedzieć umowę ze skutkiem dla pozostałych współposiadaczy.

To oznacza, że aby określić skutki śmierci jednego ze współwłaścicieli rachunku bankowego, należy w pierwszej kolejności odwołać się do treści umowy zawartej z bankiem, a także do regulaminów stosowanych przez bank w odniesieniu do danego typu rachunku. Zgodnie z ustawą, to właśnie strony umowy mają prawo do określenia, co dzieje się z kontem po śmierci jednego ze współposiadaczy.

Różne praktyki banków w kwestii konta małżeńskiego

W praktyce bankowej można zaobserwować różne podejścia do tej kwestii. Rzecznik Finansowy informuje, że najczęściej spotykane są dwa scenariusze:

1. Automatyczna kontynuacja - po śmierci jednego ze współmałżonków, żyjący małżonek zachowuje pełne prawo do dalszego korzystania z rachunku bankowego i wszystkich znajdujących się na nim środków. W takim przypadku wspólne konto niejako przekształca się w konto indywidualne.
2. Blokada środków - niektóre banki w sytuacji śmierci współposiadacza rachunku wspólnego wprowadzają przepisy prowadzące do blokady środków zgromadzonych na wspólnym koncie. Blokada taka jest zwalniana dopiero po przedstawieniu dokumentu potwierdzającego dziedziczenie po zmarłym współposiadaczu konta.

Problematyczna praktyka blokady środków

Rzecznik Finansowy zwraca uwagę, że praktyka blokowania środków na wspólnym koncie po śmierci jednego ze małżonków spotyka się z krytyką w doktrynie prawnej. Wynika to z faktu, że bank dokonuje w ten sposób swojego rodzaju podziału spadku po zmarłym i przyjmuje założenie, że środki na koncie należały wyłącznie do jednego z małżonków.

Takie działanie banku może być uznane za nieuprawnione, ponieważ w przypadku rachunku wspólnego, zgodnie z ogólnymi zasadami, każdy ze współposiadaczy ma prawo do dysponowania całością środków. Blokada narusza to prawo przysługujące pozostałemu przy życiu współposiadaczowi.

Dyspozycja wkładem na wypadek śmierci

Warto również wiedzieć, że zgodnie z art. 56 ust. 1 ustawy – Prawo bankowe, posiadacz rachunku oszczędnościowego, oszczędnościowo-rozliczeniowego lub rachunku terminowej lokaty oszczędnościowej może pisemnie polecić bankowi dokonanie po swojej śmierci wypłaty określonej kwoty pieniężnej z rachunku wskazanym przez siebie osobom, takim jak małżonek, wstępni, zstępni czy rodzeństwo.

Jednakże na mocy art. 57 tej samej ustawy, do rachunków wspólnych nie mają zastosowania regulacje odnoszące się do realizacji dyspozycji wkładem na wypadek śmierci. Oznacza to, że w przypadku rachunku wspólnego małżonków nie można złożyć takiej dyspozycji. Dzieje się tak, ponieważ w razie śmierci jednego ze współwłaścicieli konta nie musi dojść do rozwiązania umowy rachunku bankowego, a środki z rachunku nie zawsze wchodzą do masy spadkowej po osobie zmarłej.

Praktyczne rekomendacje dla małżonków

Biorąc pod uwagę różnorodność praktyk bankowych w tej kwestii, warto zastosować następujące środki ostrożności:

• Zapoznaj się z umową i regulaminem - dokładnie przeczytaj postanowienia umowy z bankiem oraz regulamin prowadzenia rachunków, zwracając szczególną uwagę na zapisy dotyczące śmierci współposiadacza.
• Skonsultuj się z bankiem - w razie wątpliwości zapytaj bezpośrednio w banku, jakie procedury są stosowane w przypadku śmierci jednego ze współposiadaczy konta wspólnego.
• Rozważ alternatywne rozwiązania - w zależności od indywidualnej sytuacji, warto rozważyć, czy wspólne konto jest najlepszym rozwiązaniem, czy też lepiej będzie posiadać oddzielne rachunki z ewentualnymi pełnomocnictwami.
• Przygotuj dokumentację - małżonek pozostały przy życiu powinien być przygotowany na ewentualną konieczność przedstawienia dokumentu potwierdzającego dziedziczenie, jeśli bank stosuje praktykę blokowania środków.

Wszystko co trzeba wiedzieć

Status wspólnego konta bankowego po śmierci małżonka zależy przede wszystkim od treści umowy zawartej z bankiem oraz stosowanych przez bank regulaminów. W większości przypadków żyjący małżonek zachowuje prawo do korzystania z rachunku i dysponowania zgromadzonymi na nim środkami, jednak niektóre banki mogą wprowadzać blokady do czasu przedstawienia dokumentów spadkowych.

Rzecznik Finansowy podkreśla, że praktyka blokowania środków na wspólnym koncie po śmierci jednego ze współposiadaczy może być nieuprawniona, jednak ostatecznie decydujące znaczenie ma treść umowy oraz regulaminów bankowych.

Warto pamiętać, że dyspozycja wkładem na wypadek śmierci nie ma zastosowania do rachunków wspólnych, co stanowi dodatkowy argument za dokładnym przemyśleniem formy prowadzenia rachunków bankowych przez małżonków.

Najważniejsze jest, aby małżonkowie byli świadomi konsekwencji prawnych wynikających z posiadania wspólnego konta oraz znali procedury banku w przypadku śmierci jednego ze współposiadaczy, co pozwoli uniknąć dodatkowych problemów w i tak trudnym okresie żałoby.