Spore zmiany w urlopie rodzicielskim w 2022 roku. Dłuższe wolne od pracy

Urlopy związane z rodzicielstwem

W Polsce rodzaje i wymiar urlopów związanych z rodzicielstwem są regulowane przez przepisy Kodeksu pracy. Ustawa przewiduje następujące rodzaje urlopów, które przysługują rodzicom biologicznym i innym osobom sprawującym opiekę nad dzieckiem:

* Macierzyński - przysługuje matce oraz ojcu, ale w takim zakresie, w jakim nie wykorzystała go matka. Wymiar urlopu zależy od liczby narodzonych dzieci (przy jednym porodzie) i może wynosić od 20 tygodni (jedno dziecko) do 37 tygodni po urodzeniu pięciu lub większej liczby dzieci.

* Rodzicielski - przysługuje matce i ojcu łącznie, zależy od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie: do 32 tygodni po urodzeniu jednego dziecka oraz do 34 tygodni po urodzeniu dwójki lub więcej. Warunkiem korzystania przez pracownika z urlopu rodzicielskiego, niezależnie od tego, który z rodziców dziecka będzie z niego korzystał, jest wcześniejsze wykorzystanie urlopu macierzyńskiego albo zakończenie pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego.

* Wychowawczy - wynosi łącznie do 36 miesięcy; może być wykorzystywany przez oboje rodziców jednocześnie i podzielony na maksymalnie 5 części.

* Ojcowski - może być wykorzystany wyłącznie przez ojca do ukończenia przez dziecko 2 roku życia. Wymiar tego urlopu wynosi 2 tygodnie i może zostać wykorzystany w dwóch tygodniowych częściach lub jednorazowo.

Dyrektywa work-life balance

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE), nazywana dyrektywą work-life balance, jest odpowiedzią na zmiany w społeczeństwie, które nastąpiły w ciągu ostatnich lat i związaną z nimi potrzebę lepszego godzenia życia zawodowego i rodzinnego. Dyrektywa obejmuje wszystkich pracowników związanych umową o pracę lub pozostających w innym stosunku pracy określonym przez prawo.

Jej celem jest zapewnienie realizacji zasady równości na rynku pracy między kobietami i mężczyznami oraz zachęcanie do równiejszego podziału obowiązków opiekuńczych między nimi. Ponadto jej przepisy mają zapewnić zwiększenie udziału kobiet w rynku pracy i rozszerzenie korzystania przez mężczyzn z urlopów rodzinnych czy elastycznej organizacji pracy.  Art. 9 dyrektywy mówi m.in. o możliwości skrócenia godzin pracy, elastycznych godzinach pracy i dopasowaniu miejsca pracy dla wszystkich pracujących rodziców i opiekunów dzieci do 8 roku życia. Celem jest także umożliwienie pracownikom otrzymania urlopu na opiekę nad krewnymi potrzebującymi wsparcia.

Jakie będą zmiany w urlopach?

* Urlop ojcowski - z okazji narodzin dziecka, z którego mogą skorzystać ojcowie lub równorzędni drudzy rodzice ma mieć wymiar 10 dni roboczych. Polskie przepisy prawa pracy są więc bardziej korzystne w tym zakresie - 14 dni.

* Urlop rodzicielski - w wymiarze czterech miesięcy dla każdego pracownika (czyli łącznie 8 miesięcy dla obojga rodziców), z tym że dwa miesiące nie będą mogły podlegać przeniesieniu. Czyli ojcowie dzieci będą mogli korzystać z co najmniej dwumiesięcznego urlopu. Jeśli urlop nie zostanie wykorzystany przez ojca, to przepada.

Obecnie polskie prawo nie przewiduje części urlopu rodzicielskiego przysługującego indywidualnie każdemu z rodziców, z wyjątkiem pierwszych 14 tygodni urlopu macierzyńskiego dla matki dziecka. Urlop rodzicielski można wykorzystać przed osiągnięciem przez dziecko wieku 8 lat.

WAŻNE!

Urlop rodzicielski dla ojca przysługuje w wymiarze 4 miesięcy, niezależnie od uprawnień matki do urlopu. Według obecnych przepisów, jeśli matka dziecka nie posiada prawa do urlopu rodzicielskiego, np. z powodu braku umowy o pracę, nie może go przekazać ojcu dziecka. Po zmianach ojciec zyska indywidualne prawo do urlopu w wymiarze 4 miesięcy – bez względu na prawa matki.

* Urlop opiekuńczy- w wymiarze 5 dni, umożliwiający zapewnienie krewnemu lub osobie zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym osobistej opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych. W polskim Kodeksie pracy funkcjonuje zwolnienie z pracy w wymiarze 16 godzin lub 2 dni, tzw. „opieka nad dzieckiem”. Dyrektywa rozszerza urlop opiekuńczy także na innych członków rodziny: matkę, ojca, małżonka (małżonkę) lub partnera (partnerkę) w związku partnerskim - jeśli prawo państwa członkowskiego dopuszcza związki partnerskie.

Kiedy nowe przepisy wejdą w życie?

Rząd nie przedstawił jeszcze projektu nowelizacji Kodeksu pracy w omawianym zakresie. Wszystko wskazuje na to, że zmiany planowane w urlopach rodzicielskich wejdą w życie w roku 2023. Wprawdzie do 2 sierpnia 2022 roku Polska jest zobowiązana do zaimplementowania dyrektywy UE, jednak wdrożenie odpowiednio długiego vacatio legis może przesunąć planowane zmiany na styczeń 2023 roku.

Nie jest również przesądzone, w jaki sposób polski ustawodawca dostosuje krajowe zasady do regulacji UE - czy wydzieli dwa miesiące dla każdego rodzica z obecnego wymiaru urlopu (co w praktyce oznacza skrócenie urlopów kobiet z 12 do 10 miesięcy), czy też wydłuży płatną opiekę o kolejne dwa miesiące (z 12 do 14 miesięcy). Takie rozwiązanie pociąga jednak za sobą dodatkowe koszty zasiłków macierzyńskich. Obecnie w Polsce obowiązuje elastyczny system, w którym rodzic decyduje, czy chce pobierać zasiłek w wysokości 80 proc. podstawy wymiaru przez cały okres macierzyńskiego i rodzicielskiego, czy też przez pierwsze pół roku ma być to 100 proc., a przez kolejne pół - 60 proc. Po zmianach jeden opiekun nie będzie mógł już wykorzystać całego urlopu rodzicielskiego.