Jakie badania za darmo na NFZ? Gdzie można je wykonać?

Spis treści

1. Bezpłatne badania finansowane przez NFZ
2. Darmowe badania profilaktyczne zalecane kobietom po 50-tce
3. Programy profilaktyczne obecnie realizowane 
4. Darmowe badania profilaktyczne zalecane mężczyznom po 50-tce
5. Lista darmowych badań analitycznych i obrazowych dostępnych w POZ 

Gdy twój lekarz zbada cię i uzna, że dodatkowo trzeba wykonać badania laboratoryjne, poda ci adres laboratorium, w którym przeprowadzone zostaną zlecone przez niego badania diagnostyczne lub mikrobiologiczne. Jeżeli ma to uzasadnienie medyczne, materiał do badań laboratoryjnych może być pobrany w domu pacjenta.

Bezpłatną mammografię mogą wykonać kobiety pomiędzy 50 a 69 rokiem życia raz na 2 lata, w poradniach stacjonarnych lub w mammobusie, który dojeżdża do najodleglejszych zakątków Polski. Skierowanie nie jest potrzebne. Wystarczy zgłosić się do poradni, która wykonuje takie badania.

Informacje o tym gdzie i kiedy zawita mammobus znajdziesz Tutaj

Mammobus nie jest oczywiście jedyną opcją, dla kobiet chcących zrobić mammografię, a raczej tą szczególną, np. gdy mieszkanka wsi ma daleko do miejsca, gdzie wykonuje się ją codziennie. Jeśli nie wiesz, gdzie w twojej okolicy na co dzień przeprowadza się mammografię, zapytaj swojego lekarza rodzinnego.  

Bezpłatną cytologię mogą wykonać raz na trzy lata kobiety pomiędzy 25 a 59 rokiem życia, w każdej poradni położniczo-ginekologicznej, która ma podpisaną umowę z NFZ, i wybranych poradniach POZ. Nie musisz mieć skierowania. Wystarczy, że zgłosisz się do ginekologa lub położnej, którzy mają podpisana umowę z NFZ.

Bezpłatną kolonoskopię można wykonać między 55 a 64 rokiem życia na podstawie zaproszenia z poradni (robiącej badania przesiewowe) z proponowaną datą badania. Istnieje możliwość zmiany terminu. Zawsze też możesz się przebadać, jeśli spełniasz kryteria wiekowe.

Uwaga: lekarz POZ może kierować pacjentów także na finansowane przez Fundusz przesiewowe badania endoskopowe: gastroskopię i kolonoskopię. 

Zobacz także: Te osoby mogą jechać do sanatorium zupełnie za darmo! Jesteś w tej grupie? 

Bezpłatne badania finansowane przez NFZ

Wykaz badań, na które kieruje i za które płaci lekarz POZ ze środków finansowych otrzymywanych z NFZ za każdego pacjenta, jest ściśle określony. Wszystkie wykonywane są na zlecenie lekarza w laboratorium lub pracowni, z którymi na wykonywanie danych badań zostały podpisane umowy.

Darmowe badania profilaktyczne zalecane kobietom po 50-tce

• badania krwi: morfologia, biochemia i rozmaz,
• mammografia: bezpłatną mammografię mogą wykonać kobiety pomiędzy 50 a 69 rokiem życia raz na 2 lata, w przypadku obciążeń genetycznych raz na 1 rok (skierowanie nie jest potrzebne)*,
• badanie moczu,
• badanie poziomu glukozy i cholesterolu we krwi,
• pomiar ciśnienia,
• EKG,
• cytologia** i USG przezpochwowe (to USG robi się tylko we wskazanych przypadkach, a nie, jak cytologię, profilaktycznie),
• RTG klatki piersiowej,
• USG brzucha (wykrywające m.in. kłopoty z wątrobą, jelitami czy trzustką),
• badanie kału na obecność krwi utajonej,
• kolonoskopia – badanie jelita grubego,
• badanie ostrości wzroku i pomiar ciśnienia w gałce ocznej (jeśli chorujesz na cukrzycę lub nadciśnienie, powinnaś robić to badanie raz w roku),
• laryngologiczna kontrola słuchu,
• densytometria – badanie oceniające zagrożenie osteoporozą.

*Mammografia to badanie z użyciem promieni rentgenowskich, pozwalające wykryć raka piersi we wczesnym stadium rozwoju, gdy nie ma żadnych niepokojących objawów.  

**Cytologia wykrywa komórki raka szyjki macicy, które nawet przez dwa lata nie dają żadnych objawów u pacjentki.

Programy profilaktyczne obecnie realizowane 

Lepiej zapobiegać niż leczyć, dlatego warto skorzystać z bezpłatnych programów profilaktycznych. Sprawdź, który z obecnie realizowanych programów jest dla ciebie:

• Profilaktyka raka jelita grubego - możesz skorzystać z badań profilaktycznych, kolonoskopii - jeśli: nie masz objawów sugerujących nowotwór jelita grubego,  nie miałeś wykonanej kolonoskopii w ciągu ostatnich 10 lat, spełniasz kryterium wiekowe, masz 50-65 lat lub   40-49 lat – jeśli twój krewny pierwszego stopnia miał diagnozę nowotworu jelita grubego.

• Profilaktyka raka piersi - przesiewowym badaniem finansowanym przez NFZ jest mammografia, a adresatkami kobiety między 50 a 69 rokiem życia.

• Profilaktyka nowotworów głowy i szyi - adresatami programu są wieloletni palacze papierosów, osoby nadużywające alkoholu osoby z podwyższonym ryzykiem zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego (m.in. takich, które miały wielu partnerów seksualnych) oraz  tych, u których przez ponad 3 tygodnie występuje jeden z 6 objawów niezwiązanych z infekcją górnych dróg oddechowych, takich jak: pieczenie języka, niegojące się owrzodzenie oraz/lub czerwone albo białe naloty w jamie ustnej, ból gardła, przewlekła chrypka, guz na szyi, niedrożność nosa lub krwawy wyciek z nosa, ból w trakcie przełykania oraz/lub problemy z połykaniem.

• Profilaktyka wczesnego wykrywania reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS) jest dla ciebie, jeśli jesteś w wieku od 18 do 65 lat, odczuwasz dolegliwości bólowe ze strony stawów, które nie są spowodowane urazem, ból i obrzęk najbardziej nasilone są w godzinach porannych i towarzyszy im sztywność poranna trwająca powyżej godziny, twoje stawy były lub są obrzęknięte.

• Program profilaktyki udarów jest dla ciebie, jeśli masz 40-65 lat oraz palisz papierosy, nadużywasz alkoholu, masz otyłość brzuszną, stwierdzono u Ciebie: nadciśnienie tętnicze, cukrzycę, migotanie przedsionków, bezobjawowe zwężenie tętnic szyjnych, zaburzenia gospodarki lipidowej.
• Program profilaktyki osteoporozy jest dla ciebie, jeśli jesteś kobietą, masz 50–70 lat, nie leczysz się na osteoporozę ani nie została ona u Ciebie zdiagnozowana.

Więcej informacji o realizowanych programach badań przesiewowych oraz adresy, gdzie należy się zgłosić, aby skorzystać z bezpłatnych badań znajdziecie na stronie Programy profilaktyczne MZ

Darmowe badania profilaktyczne zalecane mężczyznom po 50-tce

• badania krwi: morfologia, OB, poziom glukozy, poziom cholesterolu, poziom trójglicerydów, poziom kwasu moczowego, poziomu magnezu, antygenu gruczołu krokowego (PSA), poziomu hormonu tyreotropowego (TSH)
• badanie gruczołu krokowego per rectum,
• ogólne badanie moczu,
• posiew moczu,
• badanie ostrości wzroku i pomiar ciśnienia w gałce ocznej (jeśli chorujesz na cukrzycę lub nadciśnienie, powinnaś robić to badanie raz w roku),
• laryngologiczna kontrola słuchu,
• kolonoskopia – badanie jelita grubego,
• badanie kału pod kątem obecności krwi.

Kolonoskopia jest badaniem, w trakcie którego lekarz ogląda wnętrze jelit po to, aby wykryć polipy. Są to łagodne zmiany, które nie leczone z biegiem czasu mogą przekształcić się w złośliwy nowotwór. Komórki rakowe mogą się rozprzestrzenić nie tylko w przewodzie pokarmowym, ale i w odległych narządach, takich jak tkanka kostna czy mózg. Podczas kolonoskopii istnieje możliwość usunięcia niektórych polipów, dzięki czemu rak jelita grubego nie ma z czego się rozwinąć. 

Lista darmowych badań analitycznych i obrazowych dostępnych w POZ 

Badania hematologiczne:

• morfologia krwi obwodowej z płytkami krwi,
• morfologia krwi obwodowej z wzorem odsetkowym i płytkami krwi,
• retykulocyty,
• odczyn opadania krwinek czerwonych (OB).

Badania biochemiczne i immunochemiczne w surowicy krwi:

• sód, potas, wapń zjonizowany, żelazo,
• żelazo – całkowita zdolność wiązania (TIBC),
• stężenie transferyny,
• stężenie hemoglobiny glikowanej (HbA1c),
• mocznik,
• kreatynina,
• glukoza,
• test obciążenia glukozą,
• białko całkowite,
• proteinogram, albumina, białko C-reaktywne (CRP),
• kwas moczowy,
• cholesterol całkowity, cholesterol-HDL, cholesterol-LDL, triglicerydy (TG),
• bilirubina całkowita, bilirubina bezpośrednia,
• fosfataza alkaliczna (ALP),
• aminotransferaza asparaginianowa (AST),
• aminotransferaza alaninowa (ALT),
• gammaglutamylotranspeptydaza (GGTP),
• amylaza,
• kinaza kreatynowa (CK),
• fosfataza kwaśna całkowita (ACP),
• czynnik reumatoidalny (RF),
• miano antystreptolizyn O (ASO),
• hormon tyreotropowy (TSH),
• antygen HBs-AgHBs, VDRL, FT3, FT4,
• PSA – antygen swoisty dla stercza całkowity,
• ferrytyna,
• witamina B12,
• kwas foliowy,
• anty-CCP,
• CRP - szybki test ilościowy (dzieci do ukończenia 6. roku życia),
• przeciwciała anty-HCV.

Badania moczu:

• ogólne badanie moczu z oceną właściwości fizycznych, chemicznych oraz oceną mikroskopową osadu,
• ilościowe oznaczanie białka,
• ilościowe oznaczanie glukozy,
• ilościowe oznaczanie wapnia,
• ilościowe oznaczanie amylazy.

Badania kału:

• badanie ogólne,
• pasożyty,
• krew utajona - metodą immunochemiczną,
• antygen H. pylori w kale.

Badania układu krzepnięcia:

• wskaźnik protrombinowy (INR),
• czas kaolinowo-kefalinowy (APTT),
• fibrynogen.

Badania mikrobiologiczne:

• posiew moczu z antybiogramem,
• posiew wymazu z gardła z antybiogramem,
• posiew kału w kierunku pałeczek Salmonella i Shigella,
• Strep-test.

Badanie elektrokardiograficzne (EKG) w spoczynku

Badanie ultrasonograficzne (USG):

• tarczycy i przytarczyc,
• ślinianek,
• nerek, moczowodów, pęcherza moczowego,
• brzucha i przestrzeni zaotrzewnowej, w tym wstępnej oceny gruczołu krokowego,
• obwodowych węzłów chłonnych.

Spirometria - badanie czynnościowe układu oddechowego, pozwalające na obiektywną ocenę czynności płuc; podczas spirometrii ocenia się objętość powietrza wydychanego i wdychanego do płuc

Zdjęcia radiologiczne:

• zdjęcie klatki piersiowej w projekcji AP i bocznej,
• zdjęcia kostne – w przypadku kręgosłupa, kończyn i miednicy w projekcji AP i bocznej,
• zdjęcie czaszki,
• zdjęcie zatok. 

Posłuchaj także, co mówią specjaliści: Kiedy mammografia, a kiedy cytologia?