Kurator dla osoby niepełnosprawnej. Nowe przepisy w 2024 roku

Spis treści

1. Kuratora powołuje sąd
2. Co oznacza ustanowienie kuratora?
3. Nowelizacja prawa - co wnosi?
4. Kto może złożyć wniosek o ustanowienie kuratora?
5. Czym się różnią kuratela i opieka?

Zmiany mają na celu wzmocnienie roli osoby z niepełnosprawnością w procesie kurateli, a także zwiększenie jej samodzielności i niezależności. Większość przepisów dotyczących tego tematu pozostaje jednak bez zmian.

Kuratora powołuje sąd

Kuratora dla osoby niepełnosprawnej nadal ustanawia sąd opiekuńczy. Może to zrobić, jeśli taka osoba potrzebuje pomocy:

• do prowadzenia wszelkich spraw,
• do prowadzenia spraw określonego rodzaju,
• do załatwienia jakiejś konkretnej sprawy.

Nowe przepisy podkreślają, że kurator dla osoby niepełnosprawnej jest powołany do jej reprezentowania tylko wtedy, gdy postanowi tak sąd.

Sprawy, które może prowadzić czy załatwiać kurator, mogą być związane zarówno z majątkiem osoby niepełnosprawnej, jak i polegać na załatwieniu jej spraw osobistych, np. wyrabianiu dokumentów.

Ważne! Kurator dla osoby niepełnosprawnej nie jest przedstawicielem ustawowym niepełnosprawnego, nie działa więc za niego. Jest powołany jedynie po to, żeby pomagać.

Co oznacza ustanowienie kuratora?

Ustanowienie kuratora w praktyce oznacza wsparcie dla osoby niepełnosprawnej w prowadzeniu jej spraw. Osoba, dla której został ustalony kurator zachowuje pełną zdolność do czynności prawnych, a sąd opiekuńczy nie może przy okazji ustanowienia dla niej kuratora ani trochę ograniczać tej zdolności. Osoba niepełnosprawna może natomiast udzielić swojemu kuratorowi pełnomocnictwa.

Nowelizacja wskazuje elementy, które sąd ma uwzględnić przy wyborze kuratora. Kuratorem będzie można ustanowić taką osobę (pełnoletnią), która wyraziła na to zgodę i której kwalifikacje osobiste pozwalają mieć przekonanie, że będzie dobrze wywiązywała się z obowiązków.

Nowelizacja prawa - co wnosi?

Osoba z niepełnosprawnością będzie mogła wskazać kandydata na kuratora. Do tej pory kuratora powoływał sąd opiekuńczy, w zależności od potrzeb osoby z niepełnosprawnością. Nowe przepisy umożliwią osobie z niepełnosprawnością wskazanie osoby, którą uważa za najbardziej odpowiednią do sprawowania kurateli.

Kurator będzie uzgadniał z osobą z niepełnosprawnością sposób prowadzenia lub załatwienia spraw i informował osobę z niepełnosprawnością o podjętych działaniach oraz ich wynikach. Do tej pory kurator miał szeroki zakres uprawnień i mógł podejmować decyzje w imieniu osoby z niepełnosprawnością. Nowe przepisy nakładają na kuratora obowiązek uzgadniania z osobą z niepełnosprawnością sposobu prowadzenia lub załatwienia spraw.

Kurator będzie wspierał osobę z niepełnosprawnością w podejmowaniu decyzji i samodzielnym działaniu. Do tej pory kurator mógł podejmować decyzje w imieniu osoby z niepełnosprawnością. Nowe przepisy nakładają na kuratora obowiązek wspierania osoby z niepełnosprawnością w podejmowaniu decyzji i samodzielnym działaniu.

Kto może złożyć wniosek o ustanowienie kuratora?

Taki wniosek może złożyć sama zainteresowana osoba niepełnosprawna, ale i organizacje pozarządowe, do których zadań statutowych należy ochrona praw osób niepełnosprawnych, udzielanie pomocy takim osobom lub ochrona praw człowieka. Na złożenie wniosku przez takie organizacje musi jednak wyrazić zgodę osoba niepełnosprawna, której ów wniosek dotyczy.

Z urzędu sąd opiekuńczy może wszcząć postępowanie o ustanowienie kuratora dla osoby niepełnosprawnej jedynie w trzech przypadkach:

• gdy stan osoby niepełnosprawnej uniemożliwia jej złożenie wniosku samodzielnie,
• gdy stan osoby niepełnosprawnej uniemożliwia jej wyrażenie zgody na złożenie wniosku przez organizację pozarządową,
• gdy oddalono wniosek o ubezwłasnowolnienie osoby niepełnosprawnej, ale jej stan uzasadnia ustanowienie kuratora.

Uchylenie kurateli przez sąd opiekuńczy następuje na żądanie osoby niepełnosprawnej, dla której była ona ustanowiona.

Czym się różnią kuratela i opieka?

Kurator dla osoby niepełnosprawnej może zostać ustanowiony wtedy, gdy charakter tej niepełnosprawności nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia. Jeśli jest ono uzasadnione, bo w grę wchodzi upośledzenie umysłowe lub choroba psychiczna, dla osoby ubezwłasnowolnionej ustanawiany jest:

• opiekun (przy ubezwłasnowolnieniu całkowitym),
• kurator (przy ubezwłasnowolnieniu częściowym), ale uwaga: wtedy podstawa ustanowienia kuratora i zakres jego uprawnień jest inny niż w przypadku kuratora dla osoby niepełnosprawnej.

Jest to więc inna sytuacja niż w przypadku ubezwłasnowolnienia, gdzie mamy do czynienia z chorobą psychiczną, niedorozwojem umysłowym albo innego rodzaju zaburzeniami psychicznym, uniemożliwiającymi kierowanie swoim postępowaniem.

Zgodnie z nowelizacją prawa o kurateli osoby niepełnosprawnej:

• sąd opiekuńczy w postanowieniu o ustanowieniu kuratora będzie mógł określić sprawę lub zakres spraw, w których kurator będzie uprawniony do reprezentowania osoby niepełnosprawnej. Przed nowelizacją sąd nie mógł pójść dalej, niż było to wskazane we wniosku o ustanowienie kuratora. Przy określeniu zakresu obowiązków oraz uprawnień kuratora sąd opiekuńczy będzie musiał uwzględnić funkcjonowanie osoby niepełnosprawnej, w tym jego funkcje intelektualne oraz sposób porozumiewania się z otoczeniem;
• kurator będzie uzgadniał z osobą niepełnosprawną sposób prowadzenia lub załatwienia spraw i informował tę osobę o podjętych czynnościach oraz ich wynikach, tak aby mogła wyrażać swoje preferencje co do sposobu jej załatwiania i podejmować decyzje odpowiednie do aktualnego stanu sprawy;
• będzie miał też obowiązek wyjaśniania jej na bieżąco stanu sprawy i wskazywania możliwych rozwiązań.

Oprócz zmian w ustawie o kurateli, planowane są również zmiany w przepisach dotyczących spraw opiekuńczych. Nowe przepisy mają na celu zapewnienie osobom z niepełnosprawnością pełnej i efektywnej ochrony prawnej.