Stypendia rektorskie do cięcia! Najzdolniejsi studenci z mniejszym wsparciem?

Spis treści

1. Nowe zasady podziału dotacji na stypendia - co się zmieni?
2. Stypendia rektora 2025: Czy najzdolniejsi studenci stracą wsparcie?
3. Uczelnie sceptyczne wobec zmian w systemie stypendialnym
4. Kontrowersje wokół procesu legislacyjnego
5. Postulaty ekspertów: Kompleksowa reforma zamiast doraźnych zmian
6. Kiedy wejdą w życie nowe przepisy o stypendiach?

O czym przeczytasz:

• Nowe zasady podziału dotacji ministerialnych na stypendia studenckie
• Analiza finansowa: o 224 mln zł mniej na stypendia rektora rocznie
• Stanowiska uczelni wyższych wobec reformy systemu stypendialnego
• Kontrowersje wokół braku konsultacji społecznych projektu ustawy
• Postulaty ekspertów dotyczące kompleksowej reformy pomocy materialnej

Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego przygotowało projekt nowelizacji ustawy o szkolnictwie wyższym, który ma zrewolucjonizować sposób rozdzielania środków na stypendia studenckie. Głównym celem jest zwiększenie elastyczności uczelni w gospodarowaniu pieniędzmi przeznaczonymi na stypendia rektora - świadczenia dla najzdolniejszych studentów. Jednak eksperci ostrzegają: efekt może być odwrotny od zamierzonego.

Nowe zasady podziału dotacji na stypendia - co się zmieni?

Kluczowa zmiana dotyczy art. 414 ust. 3 ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce. Obecnie uczelnie mogą przeznaczyć na stypendia rektora maksymalnie 60 proc. kwoty faktycznie wydatkowanej na trzy typy świadczeń: stypendia rektora, stypendia socjalne i zapomogi.

Zgodnie z nową propozycją, szkoły wyższe będą mogły przeznaczyć na stypendia rektora do 40 proc. całkowitej dotacji na wsparcie finansowe dla studentów. To oznacza, że podstawa do wyliczenia limitu obejmie szerszy zakres świadczeń, w tym stypendia dla osób niepełnosprawnych oraz rezerwy.

Stypendia rektora 2025: Czy najzdolniejsi studenci stracą wsparcie?

Instytut Prawa Szkolnictwa Wyższego i Nauki przeprowadził szczegółową analizę finansową planowanych zmian. Wyniki są niepokojące dla środowiska akademickiego:

Dotychczasowy system (dane za 2023 rok):

• Całkowita dotacja na stypendia: 1,78 mld zł
• Maksymalna kwota na stypendia rektora: 961 mln zł

Nowy system (symulacja):

• Maksymalna kwota na stypendia rektora: około 737 mln zł
• Różnica: minus 224 mln zł

Jacek Pakuła z Instytutu Prawa Szkolnictwa Wyższego i Nauki podkreśla, że w budżecie państwa na 2025 rok zaplanowano 1,82 mld zł na świadczenia dla studentów. Przy nowym mechanizmie na stypendia rektora można by przeznaczyć maksymalnie 728 mln zł, podczas gdy w 2024 roku wydatkowano 743 mln zł.

Czytaj również: Stypendium rektorskie. Kto może liczyć na wypłatę?

Uczelnie sceptyczne wobec zmian w systemie stypendialnym

Przedstawiciele uczelni wyższych również wyrażają wątpliwości co do skuteczności planowanych reform:

Akademia Leona Koźmińskiego - Paulina Łukaszuk, rzeczniczka prasowa, wskazuje na paradoks nowej regulacji: "Nasze symulacje z lat 2021-2024 pokazują, że procent środków wydatkowanych na stypendia rektora oscylował wokół 40-50% całej dotacji, więc zmiana nie przyniesie znaczącego wzrostu dostępnych funduszy".

Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie - Joanna Lorenc zauważa, że pozytywne efekty mogą odczuć tylko uczelnie z niewielką liczbą stypendystów socjalnych, podczas gdy UEK ma rosnącą grupę beneficjentów pomocy społecznej.

Politechnika Białostocka prognozuje, że wysokości świadczeń w uczelni nie ulegną znaczącym zmianom ze względu na dużą liczbę beneficjentów stypendiów socjalnych.

Kontrowersje wokół procesu legislacyjnego

Szczególne kontrowersje budzi sposób procedowania projektu przez Ministerstwo. Propozycja została przyjęta przez rząd z pominięciem konsultacji publicznych - projekt został zawieszony 22 maja, a już 27 maja Rada Ministrów skierowała go do Sejmu.

W ocenie skutków regulacji ministerstwo tłumaczy: "Projekt ustawy, ze względu na jego pilny charakter, nie podlegał konsultacjom publicznym i opiniowaniu". Eksperci środowiska akademickiego krytykują ten sposób postępowania.

Postulaty ekspertów: Kompleksowa reforma zamiast doraźnych zmian

Dr Ewa Ger z Inicjatywy SprawdzaMy postuluje radykalne zmiany: "Proponujemy całkowite zniesienie limitu procentowego przy jednoczesnym wprowadzeniu progu bezpieczeństwa socjalnego".

Jacek Pakuła z Instytutu Prawa Szkolnictwa Wyższego i Nauki sugeruje alternatywne rozwiązanie:

• Utrzymanie dotychczasowych 60 proc. z puli na stypendia rektora i socjalne
• Dodanie kwot na stypendia dla osób niepełnosprawnych
• Wykreślenie zapomóg z podstawy wyliczenia
• Zwiększenie limitu stypendiów rektora do 20 proc. studentów kierunku (obecnie 10 proc.)

Kiedy wejdą w życie nowe przepisy o stypendiach?

Nowelizacja ma wejść w życie 1 stycznia 2026 roku. Środowisko akademickie liczy na uwzględnienie postulatów ekspertów w toku procesu legislacyjnego, by ostateczna regulacja rzeczywiście wspierała najzdolniejszych studentów, a nie ograniczała ich możliwości otrzymania wsparcia finansowego.

Czy planowane zmiany rzeczywiście zwiększą wsparcie dla najzdolniejszych studentów, czy też doprowadzą do zmniejszenia funduszy na stypendia rektora o dziesiątki milionów złotych rocznie?

Kluczowe wnioski:

• Paradoks reformy: Ministerstwo obiecuje więcej pieniędzy na stypendia rektora, ale eksperci wyliczają 224 mln zł strat rocznie
• Uczelnie sceptyczne: Akademia Koźmińskiego, UEK i Politechnika Białostocka nie spodziewają się znaczących korzyści z nowych przepisów
• Kontrowersyjny proces: Projekt przeszedł bez konsultacji publicznych - od zawieszenia do skierowania do Sejmu w 5 dni
• Alternatywne rozwiązania: Eksperci postulują zniesienie limitów procentowych lub podniesienie progu stypendiów rektora z 10 proc. do 20 proc. studentów
• Termin wejścia: Nowe przepisy mają obowiązywać od 1 stycznia 2026 roku - środowisko akademickie liczy na zmiany w toku legislacji