Spis treści
- Etapowe wdrażanie zakazu z wyjątkami dla niektórych krajów
- Węgry i Słowacja nie będą mogły zablokować decyzji
- Rosyjski gaz wciąż stanowi znaczącą część unijnego miksu
- Znaczący postęp w dywersyfikacji dostaw
- System kontroli ma zapobiec obchodzeniu zakazu
- Prawne zabezpieczenia przed roszczeniami Gazpromu
Z tego artykułu dowiesz się:
- Kiedy dokładnie wejdzie w życie całkowity zakaz importu rosyjskiego gazu
- Jakie wyjątki przewiduje nowe rozporządzenie i które kraje mogą z nich skorzystać
- Jak Bruksela planuje wyegzekwować nowe przepisy od niechętnych krajów
- Ile rosyjskiego gazu aktualnie trafia do Unii i jak zmieni się struktura dostaw
Komisarz ds. energii Dan Joergensen nie pozostawił wątpliwości co do determinacji Brukseli. "Przez długi czas nasze zależności energetyczne szkodziły Europie. To już długo nie potrwa" – zadeklarował podczas prezentacji nowego rozporządzenia.
Etapowe wdrażanie zakazu z wyjątkami dla niektórych krajów
Choć zakaz importu rosyjskiego gazu formalnie wejdzie w życie już 1 stycznia 2026 roku, rzeczywiste odcięcie od rosyjskich dostaw nastąpi dopiero dwa lata później. Komisja Europejska przewidziała bowiem szereg wyjątków, które wydłużą proces uniezależniania się od Gazpromu.
Kluczowym wyjątkiem są umowy długoterminowe podpisane do 17 czerwca 2025 roku. Importerzy będą mogli realizować takie kontrakty aż do 1 stycznia 2028 roku. Drugą ważną derogacją objęte zostały kraje śródlądowe – przede wszystkim Słowacja i Węgry, które od początku sprzeciwiały się wprowadzeniu zakazu.
W przypadku umów krótkoterminowych Bruksela przewidziała nieco inny harmonogram. Zakaz będzie obowiązywał od 17 czerwca 2026 roku, ale tylko w odniesieniu do kontraktów zawartych przed 17 czerwca 2025 roku i niemodyfikowanych po tym terminie.
Węgry i Słowacja nie będą mogły zablokować decyzji
Mimo sprzeciwu Budapesztu i Bratysławy, nowe rozporządzenie zostanie przyjęte bez ich zgody. Komisja Europejska celowo wybrała formułę rozporządzenia zamiast sankcji, co oznacza, że wystarczy większość kwalifikowana w Radzie UE – poparcie 15 państw członkowskich reprezentujących 65 proc. ludności Unii.
Komisarz Joergensen wprost odniósł się do spekulacji o możliwym niewdrożeniu zakazu przez niektóre kraje. "Nawet jeśli ostatecznie zdecydują się nie poprzeć tych przepisów, to Unia ma zasady, według których będzie postępować, aby zmusić państwa do ich stosowania" – ostrzegł.
Bruksela rozumie trudną sytuację krajów bez dostępu do morza, które nie mają łatwego dostępu do terminali LNG. Komisja deklaruje gotowość pośredniczenia w rozmowach na temat współpracy w zakresie dostaw gazu z krajami ościennymi.
Rosyjski gaz wciąż stanowi znaczącą część unijnego miksu
Aktualne dane Komisji Europejskiej pokazują skalę wyzwania. Do Unii trafia obecnie 35 mld metrów sześciennych rosyjskiego gazu rocznie, z czego aż 20 mld stanowi gaz skroplony. LNG z Rosji dociera głównie do czterech krajów: Francji, Hiszpanii, Belgii i Holandii.
Pozostałe 15 mld metrów sześciennych rosyjskiego gazu trafia Tureckim Potokiem (ang. Bluea Stream) na Słowację, Węgry i do Grecji. Te dostawy będą szczególnie trudne do zastąpienia ze względu na infrastrukturę gazociągową i geograficzne położenie odbiorców.
Paradoksalnie, mimo sankcji nałożonych po rosyjskiej agresji na Ukrainę, import rosyjskiego gazu do Unii w 2024 roku nawet wzrósł. Do Europy trafiło łącznie 52 mld metrów sześciennych – 32 mld gazociągami i 20 mld w formie skroplonej.
Znaczący postęp w dywersyfikacji dostaw
Mimo wzrostu importu w ujęciu bezwzględnym, Komisja Europejska podkreśla osiągnięte postępy w dywersyfikacji dostaw. Rosyjski gaz stanowił w 2024 roku zaledwie 19 proc. całości dostaw do Unii, podczas gdy w 2021 roku było to aż 45 proc.
Kluczowym czynnikiem był koniec tranzytu gazu przez Ukrainę. Komisja prognozuje, że w 2025 roku udział rosyjskiego gazu w unijnym miksie energetycznym spadnie do 13 proc. To pokazuje, że europejska gospodarka już teraz radzi sobie z ograniczaniem zależności od Kremla.
System kontroli ma zapobiec obchodzeniu zakazu
Aby zapewnić skuteczność nowego rozporządzenia, Komisja Europejska proponuje utworzenie kompleksowego systemu kontroli importu. Kraje członkowskie będą zobowiązane do przedkładania szczegółowych planów wygaszania rosyjskich paliw kopalnych.
Plany te będą musiały obejmować nie tylko gaz, ale również ropę naftową. Bruksela zaproponowała wygaszenie dostaw rosyjskiej ropy do końca 2027 roku. W 2024 roku z Rosji na rynek europejski trafiło 13 mln ton tego surowca.
Komisja będzie systematycznie monitorować wdrażanie zakazu, co ma uniemożliwić jego obchodzenie poprzez reeksport przez kraje trzecie lub inne mechanizmy.
Prawne zabezpieczenia przed roszczeniami Gazpromu
Kluczowym elementem nowego rozporządzenia jest jego konstrukcja prawna, która ma zabezpieczyć kraje członkowskie przed roszczeniami odszkodowawczymi ze strony Gazpromu. Komisja celowo wybrała formułę zakazu zamiast sankcji, co oznacza działanie siły wyższej.
"Kraje nie będą ponosić odpowiedzialności prawnej, bo to nie one będą łamać umowę" – wyjaśnił komisarz Joergensen. Rozporządzenie wejdzie w życie "ze skutkiem natychmiastowym", co oznacza, że państwa członkowskie nie będą musiały same wprowadzać go do krajowych przepisów.
To istotne zabezpieczenie, gdyż Gazprom może próbować dochodzić odszkodowań przed sądami arbitrażowymi, szczególnie w przypadku umów długoterminowych. Konstrukcja prawna nowego rozporządzenia ma to uniemożliwić.
Kluczowe informacje:
- Całkowity zakaz importu rosyjskiego gazu do UE wejdzie w życie 1 stycznia 2028 roku
- Obecnie do Unii trafia 35 mld metrów sześciennych rosyjskiego gazu rocznie
- Węgry i Słowacja nie będą mogły zablokować decyzji dzięki głosowaniu większością kwalifikowaną
- Rosyjski gaz stanowi obecnie 19 proc. unijnego miksu energetycznego wobec 45 proc. w 2021 roku
Podcasty
Playlisty tematyczne
