Cztery specjalne dodatki do emerytury. Kto może liczyć na dodatkowe świadczenia?

Spis treści

1. Świadczenie honorowe dla 100-latków 
2. Rodzicielskie świadczenie uzupełniające Mama 4+  
3. Świadczenie sołtysowe 300+
4. Świadczenie ratownicze 200+ 

Polski system zabezpieczenia społecznego charakteryzuje się rozbudowaną strukturą świadczeń dodatkowych, które stanowią istotny element polityki społecznej państwa. Oprócz podstawowych świadczeń emerytalnych i rentowych, system oferuje szereg specjalnych dodatków skierowanych do konkretnych grup społecznych. Są to zarówno wyrazy uznania dla długowieczności czy służby społecznej, jak i formy wsparcia dla osób, które poświęciły się wychowaniu dzieci lub działalności na rzecz lokalnych społeczności. W 2024 roku szczególną uwagę zwracają cztery programy świadczeń:

• honorowe dla stulatków z rekordową kwotą ponad 6 tysięcy złotych,
• rodzicielskie uzupełniające "Mama 4+" wspierające rodziców wielodzietnych,
• sołtysowe doceniające pracę liderów wiejskich społeczności oraz
• ratownicze 200+ będące formą podziękowania dla osób zaangażowanych w działalność ratowniczą.

Każde z tych świadczeń pieniężnych ma swoją specyfikę, kryteria przyznawania oraz znaczenie społeczne, a ich łączna analiza pozwala lepiej zrozumieć, jak ZUS wspiera różne grupy obywateli.

Świadczenie honorowe dla 100-latków 

Od 1 stycznia 2025 roku wchodzą w życie nowe przepisy regulujące przyznawanie świadczenia honorowego dla osób, które ukończyły 100 lat. Jest to znacząca zmiana w stosunku do obecnego systemu, który funkcjonował na podstawie pozaustawowej decyzji prezesa Rady Ministrów z 1972 roku.

Od 1 stycznia 2025 roku świadczenie honorowe dla osób, które ukończyły setny rok życia, będzie przyznawane w wysokości 6246,13 zł brutto miesięcznie. Kwota ta będzie podlegać corocznej waloryzacji, począwszy od 1 marca 2025 roku. System przyznawania świadczenia został uproszczony - emeryci i renciści otrzymają je automatycznie, natomiast osoby nieposiadające prawa do emerytury lub renty będą musiały złożyć odpowiedni wniosek. Jest to znacząca zmiana w stosunku do obecnego systemu, który funkcjonował na podstawie pozaustawowej decyzji prezesa Rady Ministrów z 1972 roku.

Obecnie w Polsce żyje ponad 6 tysięcy stulatków, jednak tylko połowa z nich pobiera świadczenie honorowe. Nowe przepisy mają uprościć system i zapewnić lepszy dostęp do tego świadczenia dla wszystkich uprawnionych osób, wprowadzając nowe rozwiązanie, automatyczne przyznawanie świadczenia honorowego dla stulatków.

Emerytura honorowa w skrócie:

• Kwota podstawowa: 6246,13 zł brutto miesięcznie
• Coroczna waloryzacja od 1 marca 2025 roku
• Warunek otrzymania: ukończenie 100 lat
• Automatyczne przyznawanie dla emerytów i rencistów
• Konieczność złożenia wniosku dla osób bez prawa do emerytury lub renty

Rodzicielskie świadczenie uzupełniające Mama 4+  

Program Rodzicielskiego Świadczenia Uzupełniającego, znany powszechnie jako Mama 4 PLUS, stanowi istotne wsparcie dla osób, które poświęciły się wychowaniu co najmniej czworga dzieci kosztem własnej kariery zawodowej.

Świadczenie Mama 4+ od marca 2024 roku wynosi maksymalnie 1780,96 zł brutto miesięcznie. Z programu korzysta obecnie około 60 tysięcy osób, przy czym zdecydowaną większość beneficjentów - aż 99,9% - stanowią kobiety, a jedynie 0,1% to mężczyźni. Średnia wypłata w ramach programu wynosi 739 zł brutto, a średni wiek osoby pobierającej świadczenie to 69 lat.

Warunki otrzymania świadczenia różnią się w zależności od płci. Kobiety mogą ubiegać się o nie po ukończeniu 60 lat, natomiast mężczyźni muszą mieć ukończone 65 lat. W obu przypadkach konieczne jest wychowanie minimum czworga dzieci oraz udokumentowanie braku wystarczających środków do życia. Dodatkowo, w przypadku mężczyzn, muszą wystąpić szczególne okoliczności, takie jak śmierć matki dzieci lub ich porzucenie przez matkę.

Świadczenie może być przyznane w pełnej wysokości lub jako dopełnienie do minimalnej emerytury dla osób otrzymujących niższe świadczenia emerytalne lub rentowe.

Aby uzyskać świadczenie Mama 4+ niezbędny jest odpowiedni wniosek wraz dokumentacją potwierdzającą uprawnienia:

• formularz ERSU
• oświadczenie o sytuacji materialnej (druk ERU)
• akty urodzenia dzieci
• numery PESEL dzieci
• dokumenty potwierdzające dochody

Osoby otrzymujące świadczenie Mama 4+ mają obowiązek informowania odpowiednich instytucji o:

• zmianach sytuacji materialnej
• podjęciu zatrudnienia
• uzyskaniu prawa do innych świadczeń
• innych okolicznościach wpływających na prawo do świadczenia

Mama 4+ w skrócie: 

• Maksymalna kwota: 1780,96 zł brutto (od marca 2024)
• Warunki otrzymania świadczenia dla kobiet:
• Ukończone 60 lat
• Wychowanie minimum czworga dzieci
• Brak wystarczających środków do życia
• Warunki otrzymania świadczenia dla mężczyzn:
• Ukończone 65 lat
• Wychowanie minimum czworga dzieci
• Szczególne okoliczności (śmierć matki, porzucenie dzieci)
• Brak wystarczających środków do życia

Świadczenie sołtysowe 300+

Świadczenie sołtysowe stanowi formę uznania dla osób pełniących funkcję sołtysa. Jest to stosunkowo nowe świadczenie w polskim systemie zabezpieczenia społecznego, które zostało wprowadzone jako forma docenienia pracy społecznej sołtysów i stanowi dodatkowe wsparcie finansowe dla osób pełniących tę odpowiedzialną funkcję w lokalnych społecznościach. Świadczenie to podkreśla znaczenie roli sołtysa w strukturach samorządowych i jest wyrazem uznania państwa dla ich zaangażowania w rozwój obszarów wiejskich.

Od 16 września 2024 roku weszły w życie nowe przepisy dotyczące świadczenia pieniężnego z tytułu pełnienia funkcji sołtysa, które znacząco liberalizują warunki jego przyznawania. Najważniejsze zmiany obejmują skrócenie wymaganego okresu pełnienia funkcji z 8 do 7 lat oraz zniesienie kilku istotnych ograniczeń: wymogu pełnienia funkcji przez co najmniej dwie kadencje oraz wymogu sprawowania tej funkcji na podstawie ustawy o samorządzie gminnym. Dodatkowo, uproszczono procedurę dowodową, zmniejszając liczbę wymaganych oświadczeń świadków z 5 do 3 osób.

Aby otrzymać świadczenie sołtysowe, które wynosi 336,36 zł miesięcznie i jest wypłacane dożywotnio, należy spełnić kilka podstawowych warunków. Przede wszystkim trzeba osiągnąć wiek emerytalny (60 lat w przypadku kobiet i 65 lat dla mężczyzn) oraz wykazać się minimum 7-letnim stażem w pełnieniu funkcji sołtysa, przy czym okres ten może przypadać zarówno przed, jak i po 1990 roku. Istotnym wymogiem jest także brak karalności za przestępstwa lub przestępstwa skarbowe związane z pełnioną funkcją. Procedura rozpoczyna się od złożenia wniosku w dowolnej jednostce organizacyjnej KRUS.

Sołtysowe w skrócie: 

• Kwota miesięczna: 336,36 zł
• Cel: docenienie pracy społecznej sołtysów
• Charakter: dodatkowe wsparcie finansowe
• Warunki: pełnienie funkcji sołtysa

Świadczenie ratownicze 200+ 

Świadczenie ratownicze, znane również jako dodatek strażacki, stanowi istotne wsparcie finansowe dla emerytów związanych z działalnością ratowniczą. Wynosiło ono początkowo 200 zł, stąd potoczna nazwa 200+. Obecnie wynosi 258 zł miesięcznie (od marca 2024) i jest przyznawane osobom, które aktywnie uczestniczyły w działaniach ratowniczych. Program ten stanowi wyraz uznania państwa dla osób, które przez wiele lat swojego życia poświęcały się ratowaniu życia i zdrowia innych obywateli, często ryzykując własne bezpieczeństwo. Świadczenie ma charakter stały i jest wypłacane regularnie po spełnieniu wszystkich wymaganych kryteriów.

O świadczenie ratownicze mogą ubiegać się byli strażacy Ochotniczej Straży Pożarnej oraz ratownicy górscy, przy czym wymagania dotyczące stażu służby różnią się w zależności od płci. Kobiety muszą wykazać się minimum 20-letnim czynnym uczestnictwem w akcjach ratowniczo-gaśniczych i mieć ukończone 60 lat, natomiast w przypadku mężczyzn wymagane jest co najmniej 25 lat służby oraz ukończone 65 lat. Świadczenie to ma charakter dożywotni i jest wypłacane niezależnie od wysokości emerytury podstawowej, a jego wartość podlega regularnej waloryzacji. Aby je uzyskać, należy złożyć odpowiedni wniosek do komendanta powiatowego lub miejskiego Państwowej Straży Pożarnej.

Sposób dokumentowania uczestnictwa w akcjach ratowniczych różni się w zależności od okresu. Dla działań prowadzonych od 2022 roku wymagana jest oficjalna dokumentacja Państwowej Straży Pożarnej. W przypadku aktywności z lat 2012-2021 można przedstawić dokumentację PSP lub posiłkować się oświadczeniami trzech świadków. Natomiast dla okresu sprzed 2011 roku wystarczające są oświadczenia trzech świadków, przy czym jeden z nich musiał pełnić funkcję publiczną.

Obecnie świadczenie ratownicze pobiera 112 106. 

Ratownicze w skrócie:

• Kwota od 1 marca 2024: 258 zł miesięcznie (3096 zł rocznie)
• Cel: wsparcie osób działających w służbach ratowniczych
• Charakter: dodatkowe świadczenie pieniężne
• Warunki: aktywna działalność ratownicza