Ceny energii. Działania osłonowe na rynku polskim i europejskim

Wsparcie dla odbiorców energii

Podczas konferencji prasowej, która odbyła się  5 października 2023 r., podsumowano działania osłonowe w krajach Europy w kontekście wsparcia dla odbiorców energii. W spotkaniu wzięli udział Andrzej Bondyra z Agencji Rynku Energii oraz Maciej Maciejowski z Polskiego Komitetu Energii Elektrycznej.

Wśród przyczyn kryzysu energetycznego na całym świecie wymienia się głównie politykę Rosji i zbrojny atak na Ukrainę. Aby chronić odbiorców energii przed skutkami kryzysu energetycznego – państwa europejskie przeznaczyły aż 758 mld euro. Mimo to w niektórych krajach ceny energii podniosły się nawet o ponad 100 proc. Choć Polska wydała stosunkowo niewiele (12,4 mld euro) – to jest jednym z krajów, które najlepiej poradziło sobie z powstrzymaniem wzrostu cen energii. W naszym kraju ceny energii elektrycznej dla odbiorców końcowych wciąż należą do najniższych w całej UE. Z raportu ARE wynika, że od września 2021 r. do stycznia 2023 r.:

* 27 na 29 państw (w tym Polska) zastosowało obniżkę VAT lub podatków energetycznych oraz transfery pieniężne dla odbiorców wrażliwych;

* większość krajów UE (nasz kraj także) zdecydowało o regulacji cen detalicznych energii elektrycznej, podatku od zysków nadzwyczajnych i wsparciu dla odbiorców biznesowych;

* tylko kilka państw postanowiło regulować hurtowe ceny energii oraz udzielić wsparcia firmom państwowym.

Wysoka efektywność kosztowa

– " Polska osiągnęła jedną z najwyższych efektywności kosztowych wprowadzonych rozwiązań osłonowych. Wzrost cen energii elektrycznej dla gospodarstw domowych w naszym kraju wyniósł zaledwie 12,9 proc., podczas gdy wydatki na ochronę konsumentów indywidualnych wyniosły tylko ok. 2 proc. PKB. W tym samym okresie, Francja odnotowała około 20-proc. wzrost cen energii elektrycznej dla gospodarstw domowych nakładem około 3,8-4 proc. krajowego PKB. Wartości te w Niemczech wyniosły odpowiednio 40 proc. i 7,5 proc. PKB, a w Wielkiej Brytanii 90 proc. i niecałe 4 proc. PKB" – mówi Andrzej Bondyra, wiceprezes Agencji Rynku Energii i dodaje, że powstrzymanie wzrostu cen w Polsce było efektem m.in. krajowego miksu elektroenergetycznego, nadal bazującego na węglu kopalnym. Dlatego też gwałtowne wzrosty cen surowców na światowych rynkach w 2022 r. nie były dla Polski tak dotkliwe.

Duży wpływ wzrostu cen EU ETS

– "Polska energetyka była stosunkowo dobrze przygotowana na kryzys. Dzięki gazoportowi i otwartemu w 2022 r. gazociągowi Baltic Pipe jesteśmy niezależni od dostaw gazu ze Wschodu. Polska elektroenergetyka węglowa kontraktowała przede wszystkim surowiec z polskich kopalń. Zakłócenia pojawiły się przejściowo na rynku detalicznym, jednak szybko udało się je zaspokoić dzięki interwencyjnemu importowi z innych kierunków. Największą presję na koszty wytwarzania energii elektrycznej wywierały ceny uprawnień do emisji CO 2 , które drastycznie wzrosły w 2021 r. "– komentuje Maciej Maciejowski z Polskiego Komitetu Energii Elektrycznej. W 2021 r. ceny uprawnień do emisji dwutlenku węgla wzrosły aż o 60 euro – z 20 do 80 euro za tonę! Ta cena utrzymuje się do dziś, co oznacza wysokie koszty dla wytwórców energii w kraju, mimo że ceny surowców w ub.r były niższe. Jak wyjaśnia Andrzej Bondyra, ceny gazu i węgla na świecie nieco się zmniejszyły i ustabilizowały, jednak wciąż są dużo wyższe niż dwa lata temu.

Niskie ceny dla polskich odbiorców

Choć kryzys energetyczny wciąż trwa, to działania osłonowe wprowadzone w Polsce pozwalają utrzymać względnie niskie ceny energii dla odbiorców końcowych – niż od średniej europejskiej. W drugiej połowie 2022 r. gospodarstwa domowe w kraju płaciły za 1 kWh średnio 0,1092 euro netto – średnia dla krajów UE była prawie trzy razy wyższa (0,2716 euro). Niższe ceny niż w Polsce odnotowano jedynie w: Serbii, Albanii, Bośni i Hercegowinie i na Węgrzech. Najwięcej (ponad 40 eurocentów za 1 kWh) płaciły gospodarstwa domowe w Czechach oraz w Grecji. Programy osłonowe to także wsparcie dla małych i średnich przedsiębiorców, którzy zużywają 2-20 GWh na rok. W tym czasie przedsiębiorstwa za 1 kWh płaciły średnio 0,1084 euro netto. Mniej płaciły jedynie firmy na Islandii, w Bośni i Hercegowinie oraz w Czarnogórze. Najwyższe ceny za energię zaobserwowano we Włoszech, Grecji i Bułgarii – ponad 30 eurocentów za 1 kWh.

Ile za energię w tym roku?

W 2023 r. ceny energii w Polsce dla gospodarstw domowych pozostają poniżej europejskiej średniej. Jak policzyli analitycy ARE, średnia cena brutto (z podatkiem VAT) 30 czerwca 2023 r. wynosiła w Polsce równowartość 0,16 euro za 1 kWh – przy założeniu przekroczenia limitu zużycia po preferencyjnej cenie. Z kolei gospodarstwa domowe mieszczące się w limitach – płacą przez cały rok tylko 0,11 euro brutto. – "W ciągu ostatnich trzech miesięcy rząd rozszerzył zakres wsparcia określonego w Tarczy solidarnościowej. Gospodarstwa domowe mają wyższe o 1000 kWh limity zużycia energii po preferencyjnej cenie, a dodatkowo zyskały możliwość otrzymania jednorazowego upustu w wysokości 125 zł. Z kolei małe i średnie przedsiębiorstwa, odbiorcy wrażliwi i samorządy od 1 października płacą nową, niższą cenę za energię elektryczną" – informuje Maciej Maciejowski.