Emerytura lub renta po zmarłym małżonku: kto ją dziedziczy? Kiedy należy zwrócić ZUS świadczenie niezrealizowane?

Spis treści

1. Kto dziedziczy emeryturę lub rentę po zmarłym?
2. Renta po zmarłym – w jakiej wysokości
3. Renta po zmarłym – na jak długo
4. Czy prawo do renty po zmarłym mają rozwodnicy?
5. Kiedy wdowa/wdowiec muszą pójść do pracy?
6. Kiedy renta rodzinna może zostać zawieszona albo zmniejszona?
7. Niezrealizowane świadczenie z ZUS po śmierci świadczeniobiorcy
8. Kiedy nie trzeba zwracać pieniędzy do ZUS po zmarłym?
9. Kiedy trzeba zwracać pieniądze do ZUS po zmarłym?
10. Jak zwrócić pieniądze nienależne rodzinie

Po śmierci męża lub żony, żyjący współmałżonek może przejąć jego świadczenie wypłacane przez ZUS i może się okazać, że jest ono wyższe. Taka sytuacja częściej dotyczy emerytury pobieranej przez mężczyzn, którzy zwykle mają wyższe zarobki oraz więcej udokumentowanych lat pracy. Emerytura mężczyzn jest z reguły wyższa ponieważ zakłada się, że mężczyźni żyją krócej, więc zazwyczaj wyższy kapitał emerytalny dzielony jest przez mniejszą liczbę lat przeżycia.

Jeżeli emerytura po mężu jest wyższa od emerytury wdowy po nim, to może ona złożyć wniosek o przyznanie świadczenia po zmarłym małżonku. Prawo to przysługuje również wdowcowi. Może się okazać, że pobieranie emerytury po zmarłym współmałżonku jest opłacalne

Uwaga! Zasady przejmowania świadczeń z ZUS po zmarłych członkach rodziny, są uregulowane przez ustawę z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS. Ten akt prawny wprowadza zasadę, zgodnie z którą przejęte świadczenie zawsze będzie wypłacane pod nazwą renty rodzinnej. Takie nazewnictwo obowiązuje nawet wtedy, gdy zmarły wcześniej pobierał emeryturę, a nie rentę z tytułu niezdolności do pracy.

Masz prawo do renty rodzinnej po zmarłym małżonku, który w chwili śmierci:

• miał ustalone prawo do lub spełniała warunki do jej uzyskania;
• miał ustalone prawo do emerytury pomostowej;
• miał ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, albo spełniała warunki do jej uzyskania;
• pobierał zasiłek przedemerytalny;
• pobierał świadczenie przedemerytalne;
• pobierał nauczycielskie świadczenie kompensacyjne.

Czytaj: Renta rodzinna rolników - dla kogo i jakie warunki należy spełnić, aby otrzymać rentę z KRUS

Kto dziedziczy emeryturę lub rentę po zmarłym?

Prawo do renty rodzinnej przysługuje wdowie, jak i wdowcowi. Trzeba jednak spełniać określone warunki, żeby ZUS przyznał wdowie lub wdowcowi rentę po osobie zmarłej. O rentę rodzinną mogą również wystąpić dzieci zmarłego rodzica.

Warunki, które trzeba spełnić:

• O rentę można wystąpić wdowa, jeśli w chwili śmierci współmałżonka miała ukończone 50 lat lub była niezdolna do pracy (niezdolność tę musi stwierdzić lekarz lub komisja lekarska ZUS) albo wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnionych do renty rodzinnej po zmarłym. Dziecko takie nie może mieć więcej niż 16 lat, a jeżeli uczy się – nie więcej niż 18 lat. Jeśli jest całkowicie niezdolne do pracy, wiek dziecka nie ma znaczenia.
• Uprawnienie do renty rodzinnej przysługuje także, gdy wdowa spełni powyższy warunek (dotyczący wieku lub niezdolności do pracy) w czasie nie dłuższym niż 5 lat od śmierci męża, lub od zaprzestania wychowywania dzieci.

Czytaj także: Seniorze, sprawdź jak zwiększyć emeryturę - 7 łatwych sposobów na wyższą emeryturę

Renta po zmarłym – w jakiej wysokości

Jeżeli o rentę rodzinną wystąpi więcej niż jedna uprawniona osoba (np. wdowa/wdowiec i dzieci), wtedy wypłata jest dzielona na równe części.

Wysokość renty zależy od liczby uprawnionych do niej osób. Jeżeli do renty rodzinnej uprawniona jest jedna osoba, to świadczenie wynosi 85 proc. świadczenia zmarłego.

Renta po zmarłym – na jak długo

Renta po zmarłym współmałżonku jest przyznawana wdowie/wdowcowi dożywotnio. Jednak gdy skończą oni 60 (wdowa) lub 65 (wdowiec), czyli osiągną wiek emerytalny, mogą zwrócić się do ZUS o naliczenie własnej emerytury, jeżeli kiedykolwiek pracowali.

Nie ma możliwości, żeby ZUS wypłacał dwa świadczenia (emeryturę po zmarłym współmałżonku i własną).

W przypadku zbiegu prawa do własnej emerytury i renty po zmarłym mężu/żonie można wybrać tylko jedno z tych świadczeń. Wdowy lub wdowcy sprawdzają więc, które z nich jest wyższe: 85 renty po współmałżonku czy własna emerytura/renta.

Jeżeli okazałoby się, że kwota naliczonej własnej emerytury byłaby niższa niż wysokość renty rodzinnej po zmarłym mężu lub żonie, wdowa lub wdowiec nadal (dożywotnio) mają prawo do renty rodzinnej. Oczywiście jeżeli spełniają warunki konieczne by im ją przyznano. Jeśli jednak mają już prawo do własnej emerytury, to warunek wieku na pewno już spełniają.

Czy prawo do renty po zmarłym mają rozwodnicy?

Wdowiec lub wdowa, którzy do dnia śmierci męża nie pozostawali z nim we wspólności małżeńskiej, mają prawo do renty rodzinnej po zmarłym/zmarłej, o ile:

• spełniają warunki wymienione wyżej (wiek, całkowita niezdolność do pracy stwierdzona przez ZUS lub wychowywanie dzieci – również spełniające określone warunki warunki).
• w dniu śmierci męża/żony mieli prawo do alimentów ze strony osoby zmarłej, ustalone wyrokiem lub ugodą sądową. Wtedy we wniosku o rentę rodzinną należy złożyć oświadczenie z dołączeniem wyroku lub ugody sądowej.

Kiedy wdowa/wdowiec muszą pójść do pracy?

Wdowa lub wdowiec, którzy po śmierci męża/żony nie spełniają żadnego z warunków do otrzymywania renty rodzinnej po osobie zmarłej i jednocześnie nie mają żadnego źródła utrzymania, mają prawo do okresowej renty przez rok od śmierci męża/żony.

Ta renta może zostać wydłużona (maksymalnie do 2 lat od chwili śmierci męża lub żony), pod warunkiem, że osoba uprawniona do pobierania renty okresowej przez rok będzie w ciągu właśnie tego roku uczestniczyć w zorganizowanym szkoleniu mającym na celu uzyskanie kwalifikacji do podjęcia pracy zarobkowej.  

Kiedy renta rodzinna może zostać zawieszona albo zmniejszona?

• Jeżeli przychód wdowy/wdowca przekroczy 70 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, świadczenie zostanie pomniejszone o kwotę tego przekroczenia.
• Gdy przychód wdowy/wdowca przekroczy 130 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, wtedy renta rodzinna zostanie zawieszona do czasu aż przychód ten spadnie poniżej 130 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w Polsce.

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie z roku na rok się zmienia. Aby sprawdzić, jakie jest aktualnie, trzeba wejść na stronę ZUS lub tam o to zapytać. Dane publikowane są na stronie ZUS na podstawie komunikatów (obwieszczeń) Prezesa GUS ogłaszanych w Monitorze Polskim.

Uwaga! Obecnie obowiązująca kwota przeciętnego miesięcznego  wynagrodzenia w gospodarce narodowej za pierwszy kwartał tego roku wynosi 7124,26 zł brutto. 

Z renty można zrezygnować. Wystarczy złożyć wniosek do ZUS o wyłączenie z kręgu osób uprawnionych. Wtedy renta będzie wypłacana pozostałym uprawnionym w równych częściach. Jeśli ktoś został wyłączony na swój wniosek z kręgu uprawnionych, może znowu ubiegać się o rentę rodzinną. Musi jednak ponownie złożyć wniosek do ZUS, a ten sprawdzi, czy nadal spełnia warunki do uzyskania renty. Jeżeli tak, ZUS wznowi - na życzenie wdowy lub wdowca - wypłatę renty rodzinnej.

Niezrealizowane świadczenie z ZUS po śmierci świadczeniobiorcy

Niezrealizowane świadczenie to takie, do którego zmarła osoba była uprawniona przed śmiercią, ale go nie pobrała lub nie zostało ono jej wypłacone.

Niezależnie od tego czy świadczeniobiorca zmarł pierwszego dnia miesiąca, czy w połowie. Należy się ono za ten miesiąc uprawnionym członkom rodziny.

ZUS wypłaca emerytury i renty w kilku terminach płatności 1, 5, 6, 10, 15, 20 i 25 dnia danego miesiąca. Świadczenie możemy otrzymać najpóźniej w dniu terminu płatności. Jeśli te daty przypadają w soboty lub niedzielę,  ZUS wypłaca emeryturę dzień lub dwa wcześniej. Jeżeli np. ktoś zmarł 1 czerwca, a wypłatę emerytury miał ustaloną na 20 czerwca, to prawdopodobniej w tej sytuacji ZUS nie wypłaci świadczenia (jeśli do ZUS trafi informacja o zgonie).

Wtedy niezrealizowaną emeryturę może wypłacić członkom rodziny zmarłego. Muszą oni jednak złożyć w tej sytuacji do ZUS odpowiedni wniosek. Mają na to 12 miesięcy od śmierci osoby bliskiej. Potem wniosek nie zostanie rozpatrzony.

ZUS - na wniosek osób/osoby uprawnionej o wypłatę niezrealizowanego świadczenia - wydaje formalną decyzję, a następnie przekazuje pieniądze za ten miesiąc osobom uprawnionym.

Kiedy nie trzeba zwracać pieniędzy do ZUS po zmarłym?

Jeżeli listonosz dostarczy lub na konto zmarłego wpłynie emerytura lub renta, która zmarłemu przysługiwała, czyli za ten miesiąc, w którym bliska nam osoba zmarła to - bez względu na to, czy śmierć nastąpiła pierwszego dnia miesiąca, czy w jego połowie - wypłaconych pieniędzy NIE TRZEBA będzie zwracać.

Kiedy trzeba zwracać pieniądze do ZUS po zmarłym?

Jeżeli emerytura, która należała się za miesiąc, który nastąpił już po śmierci naszego bliskiego trafi w ręce rodziny, wtedy te pieniądze już się rodzinie nie należą.

Zdarza się (jeżeli informacja o śmierci świadczeniobiorcy nie dotrze do ZUS), że po śmierci członka rodziny na jego konto wpływa jeszcze emerytura za ten miesiąc lub listonosz przynosi ją do domu, chociaż po śmierci emeryta czy rencisty, listonosz nie powinien już wypłacać świadczenia domownikom, tylko zwrócić do ZUS. A jeśli jednak wypłaci? Zatrzymać pieniądze czy oddać je do ZUS? Oddać. A jeśli się je zatrzyma: co wtedy?

Jak zwrócić pieniądze nienależne rodzinie

Pieniądze, które wpływają do banku już po śmierci osoby bliskiej powinno się zostawić na koncie i poprosić bank o ich zwrot. Jeśli jednak rodzina już te pieniądze wypłaciła, wtedy jak najszybciej powinna zasilić konto kwotą, której brakuje. Pozwoli to uniknąć sytuacji, w której ZUS zwróci się do bliskich zmarłego z żądaniem zwrotu nienależnie pobranych pieniędzy.

Uwaga! Jeżeli po śmierci bliskiego jego emeryturę do domu przyniesie listonosz, nie zależy jej odbierać. W takim przypadku automatycznie zostanie ona zwrócona do ZUS. 

A jeśli ktoś nie jest pewny, co ma zrobić lub pieniądze wprawdzie należą się rodzinie, a zostały do ZUS zwrócone niepotrzebnie? Wtedy można złożyć wniosek o wypłatę niezrealizowanego świadczenia. Rodzina ma na to 12 miesięcy. 

Kiedy ZUS będzie dochodził zwrotu przekazanej kwoty, czyli upomni się o niepotrzebnie wypłacone środki? W sytuacji, gdy ZUS wypłaci takie świadczenie po zmarłym za pośrednictwem listonosza lub świadczenie wpłynie na konto osoby zmarłej i zostanie ono wypłacone z tego konta, Zakład będzie dochodził zwrotu przekazanej kwoty. 

Dla osoby, która nienależnie pobrała świadczenie decyzję ustalającą kwotę nadpłaty do zwrotu wydaje urzędnik ZUS, nie później niż w terminie pięciu lat od ostatniej wypłaty nienależnego świadczenia. Decyzję otrzymuje osoba zobowiązana do zwrotu środków. Po upływie pięcioletniego  terminu ZUS nie ma już prawa żądać zwrotu świadczenia.