Przywileje emerytalne po zmianach 2023. Jakie nowe prawa mają seniorzy?

Spis treści

1. 13. emerytura
2. 14. emerytura
3. Emerytura pomostowa
4. Wcześniejsze emerytury nauczycielskie
5. Rodzicielskie świadczenie uzupełniające
6. 300+ dla sołtysów
7. 200+ dla strażaka

13. emerytura

Trzynasta emerytura jest dodatkiem rocznym zagwarantowanym przez ustawę wszystkim emerytom i rencistom. Niezależnym od wysokości ich podstawowego świadczenia. Wypłacana jest w wysokości najniższej emerytury obowiązującej od 1 marca danego roku. W tym roku było to 1588,44 zł brutto (1445,48 zł na rękę).

Trzynastkę w pełnej wysokości otrzymują osoby uprawnione do:

• emerytury (w tym pomostowej, okresowej kapitałowej i częściowej),
• emerytury w wysokości niższej niż najniższa emerytura,
• emerytury częściowej,
• renty z tytułu niezdolności do pracy (w tym dla inwalidów wojennych i wojskowych, wypadkowej),
• renty szkoleniowej, renty socjalnej i renty socjalnej w zmniejszonej wysokości,
• renty rodzinnej,
• rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego,
• świadczenia dla cywilnych niewidomych ofiar działań wojennych,
• nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego,
• świadczenia i zasiłku przedemerytalnego.

Trzynasta emerytura jest wypłacana w kwietniu i maju danego roku.

Wypłata „trzynastki” następuje w terminie wypłaty świadczeń emerytalno-rentowych. Z kwoty dodatkowego rocznego świadczenia pieniężnego zostaje potrącona:

• składka na ubezpieczenie zdrowotne w wysokości 9% podstawy wymiaru składki, tj. sumy emerytury lub renty i „13. emerytury”,
• zaliczka na podatek dochodowy w wysokości 12% podstawy opodatkowania, a w przypadku przekroczenia I progu podatkowego (120 000 zł) w wysokości 32% podstawy opodatkowania (z uwzględnieniem miesięcznej kwoty zmniejszającej podatek – 300 zł).

14. emerytura

Czternasta emerytura też jest już świadczeniem, które gwarantuje ustawa. Jest to, podobnie jak trzynastka, dodatkowe roczne świadczenie pieniężne: stały coroczny dodatek do emerytury zasadniczej. Jego wysokość jest równa najniższej emeryturze obowiązującej od 1 marca danego roku. 14-tka będzie więc regularnie w marcu waloryzowana. Maksymalna wysokość 14. emerytury w 2023 r. wyniosła 1588,44 zł brutto. W pełnej wysokości przysługuje osobom, których wysokość emerytury podstawowej nie przekracza kwoty 2900 zł brutto (wysokość podstawowego świadczenia przed dokonaniem odliczeń, potrąceń i zmniejszeń). Nie ma możliwości zmiany wysokości tego progu. Jeżeli emerytura zasadnicza przekroczy próg 2900 zł brutto, to 14. emerytura zostanie pomniejszona według zasady złotówka za złotówkę. Będzie więc wypłacana, ale w niższej wysokości, jednak nie może być niższa od 50 zł. Emeryci o odpowiednio wyższych emeryturach nie dostaną 14-tki. Od 14. emerytury pobierana jest składka na ubezpieczenie zdrowotne (9 proc.) oraz podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT 12 proc.). Z podatku od 13. i 14. emerytury wyjątkowo zwolniono seniorów w 2022 r.

Przypomnijmy, że 14. emerytury pierwszy raz zostały wypłacone w 2021 roku. Czternasta emerytura została przyznana w 2023 roku decyzją Rady Ministrów. 19 lipca 2023 prezydent Andrzej Duda podpisał ustawę, zgodnie z którą czternastki przysługują już na stałe. Wypłata rozpoczęła się 1 września 2023 roku i zakończy się 25 września 2023 roku.

Emerytura pomostowa

Nowe regulacje dotyczące emerytur pomostowych zaczną obowiązywać od stycznia 2024 roku. Zmiany wprowadzono ze względu na zapotrzebowanie na takie świadczenia oraz przekonanie, że osoby pracujące w zawodach, z których wykonywaniem wiąże się ryzykowanie zdrowiem powinny mieć prawo do wcześniejszych świadczeń emerytalnych. Przepisy dotyczące emerytur pomostowych przewidują możliwość przyznania wcześniejszej emerytury (emerytury pomostowej) osobom, które pracowały lub nadal pracują w warunkach szkodliwych dla zdrowia. Osoby kwalifikujące się do wcześniejszej emerytury pomostowej to kobiety, które ukończyły 55 lat oraz mężczyźni, którzy ukończyli 60 lat. Wymagany jest jednak także staż ubezpieczeniowy, obejmujący zarówno okresy, w których były opłacane składki ubezpieczeniowe, jak i okresy nieskładkowe. W przypadku kobiet, minimalny wymagany staż to 20 lat, a w przypadku mężczyzn 25 lat.

Aby ubiegać się o emeryturę pomostową trzeba spełniać kryterium dotyczące rodzaju wykonywanej pracy. Przede wszystkim dotyczy to osób, które pracowały w szczególnych warunkach lub wykonywały prace o szczególnym charakterze przed 1 stycznia 1999 roku. Tak więc w przypadku emerytur pomostowych trzeba spełniać kryteria wiekowe, stażowe i zawodowe.

Uchylenie wygasającego charakteru emerytury pomostowej:

To jedna z najważniejszych zmian. Oznacza, że osoby, które pracowały w szczególnych warunkach lub wykonywały prace o szczególnym charakterze po 1 stycznia 1999 roku również kwalifikują się do tego świadczenia.

Wysokość emerytury pomostowej:

Od 1 marca 2023 roku, wysokość najniższej emerytury pomostowej została ustalona na poziomie emerytury minimalnej (1588,44 zł). Osoby korzystające z emerytury pomostowej otrzymują więc miesięcznie co najmniej tę kwotę.

Emerytura pomostowa jest wypłacana jedynie do momentu, gdy dana osoba nabędzie prawo do powszechnej emerytury po osiągnięciu wymaganego wieku emerytalnego.

Uwaga! Przepisy zmieniające ustawę o emeryturach pomostowych wejdą w życie 1 stycznia 2024 r.

Obecnie obowiązujące przepisy ustawy o emeryturach pomostowych pozwalają skorzystać z wcześniejszej emerytury pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1. Urodził się po 31 grudnia 1948 r.
2. Wykonywał prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze przez co najmniej 15 lat.
3. Osiągnął co najmniej 55 lat w przypadku kobiet, osiągnął co najmniej 60 lat w przypadku mężczyzn.
4. Ma staż ubezpieczeniowy (okresy składkowe i nieskładkowe) wynoszący co najmniej 20 lat (kobiety) lub co najmniej 25 lat (mężczyźni). 
5. Przed 1 stycznia 1999 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub prace o szczególnym charakterze, które zostały określone w ustawie o emeryturach pomostowych (przepisy stosowane od 1 stycznia 2009 roku, z ustawy o emeryturach pomostowych) lub w ustawie emerytalnej (przepisy stosowane przed 1 stycznia 2009 r. z ustawy emerytalnej), co najmniej przez 1 dzień.
6. Po 31 grudnia 2008 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze (z ustawy o emeryturach pomostowych) co najmniej przez 1 dzień.

Prawo do emerytury pomostowej przysługuje również osobie, która nie wykonywała po 31 grudnia 2008 r. pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, jeżeli 1 stycznia 2009 r. miała wymagany okres 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze (wymienionej w załącznikach do ustawy o emeryturach pomostowych) oraz spełniła pozostałe warunki przyznania świadczenia.

Wcześniejsze emerytury nauczycielskie

Sejm uchwalił ustawę przywracającą możliwość skorzystania z wcześniejszych emerytur (przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego) dla nauczycieli. Możliwość przejścia na wcześniejszą emeryturę będą mieli nauczyciele, którzy spełnią 6 warunków:

1. Rozpoczęcie przed 1 stycznia 1999 r. faktycznego wykonywania pracy na stanowisku nauczyciela, wychowawcy lub innego pracownika pedagogicznego

2. Minimum 30 lat okresów składkowych.

3. Co najmniej 20 lat faktycznego wykonywania pracy na stanowisku nauczyciela, wychowawcy lub innego pracownika pedagogicznego, w wymiarze minimum połowy obowiązkowego wymiaru zajęć (tzw. okres pracy przy tablicy).

4. Brak prawa do emerytury wg przepisu art. 88 ust. 2a Karty Nauczyciela (zachowanie prawa do przejścia na emeryturę bez względu na wiek).

5. Rozwiązanie stosunku pracy:

– na wniosek nauczyciela,

– za porozumieniem stron (z inicjatywy nauczyciela),

– za wypowiedzeniem w trybie art. 20 lub art. 27 Karty Nauczyciela (a także wygaśnięcie stosunku pracy po stanie nieczynnym lub w związku z odmową podjęcia pracy w trakcie stanu nieczynnego),

6. Wyliczona emerytura nie może być niższa niż kwota minimalnej emerytury.

Najwcześniej z emerytur będzie można skorzystać w roku 2024.

Wcześniejsze emerytury dla nauczycieli liczone na nowych zasadach:

Wcześniejsza emerytura będzie wyliczana z uwzględnieniem kwoty składek zgromadzonych na koncie emerytalnym, zwaloryzowanego kapitału początkowego oraz środków z OFE.

Rodzicielskie świadczenie uzupełniające

Mama 4 plus to świadczenie co roku podlegające waloryzacji. Od marca 2023 r. wynosi 1588,44 zł. To jego maksymalny wymiar (wynoszący tyle, co minimalna emerytura). Mogą się o nie starać kobiety, które urodziły i wychowały przynajmniej czwórkę dzieci i przez to nie miały możliwości podjęcia pracy lub pracowały zbyt krótko, by wypracować emeryturę. Dlatego świadczenie ma rekompensować niską emeryturę lub jej brak.

Świadczenie mama 4 plus mogą w odpowiednich okolicznościach otrzymać również ojcowie. Mogą ubiegać się o otrzymanie świadczenia w przypadku gdy matka zmarła lub opuściła rodzinę. Poza tym ojcowie muszą spełnić warunki takie same jak matki – muszą mieć przyznaną emeryturę w mniejszym wymiarze niż świadczenie minimalne albo wcale nie mieć emerytury. Poza tym muszą przekroczyć wiek emerytalny – 65 lat oraz nie mieć dochodu zapewniającego niezbędne środki utrzymania. Świadczenie przyznawane jest na wniosek składany w ZUS lub w KRUS.

Uwaga! Jeśli ojciec ubiega się o rodzicielskie świadczenie uzupełniające, w oświadczeniu musi wskazać datę zgonu matki dzieci albo datę porzucenia przez nią dzieci albo zaprzestania ich wychowywania przez długi okres i potwierdzić to dokumentami.

300+ dla sołtysów

Od 1 lipca 2023 roku sołtysi, którzy pełnili tę funkcję przez co najmniej dwie kadencje trwające osiem lat, mogą otrzymywać dodatkowe świadczenie pieniężne w wysokości 300 zł miesięcznie.

200+ dla strażaka

Dodatkowe świadczenie pieniężne dla strażaka wypłacane od 1 stycznia 2023 roku to dodatek w wysokości 200 zł miesięcznie, który przysługuje emerytowanym strażakom ochotnikom, którzy spełniają następujące warunki:

• posiadają co najmniej 25 lat wysługi lat w ochotniczej straży pożarnej w charakterze czynnego członka (w przypadku mężczyzn) lub co najmniej 20 lat wysługi lat (w przypadku kobiet);
• osiągnęli wiek emerytalny, który wynosi 65 lat dla mężczyzn i 60 lat dla kobiet;
• nie są zawieszeni w prawach członka OSP.