10 świadczeń i ulg dla osób z orzeczeniem o niepełnosprawności

Spis treści

1. Zasiłek pielęgnacyjny
2. Świadczenie wspierające
3. Zasiłek rodzinny
4. Renta socjalna
5. Renta z tytułu niezdolności do pracy
6. Szczególne uprawnienia pracownicze
7. Dofinansowania i wsparcie rehabilitacyjne
8. Wsparcie w prowadzeniu działalności gospodarczej
9. Usługi społeczne i opiekuńcze
10. Ulgi podatkowe
11. Pozostałe ulgi

Posiadanie orzeczenia o niepełnosprawności otwiera dostęp do szerokiego wachlarza świadczeń dla niepełnosprawnych, a także ulg i przywilejów, które mają na celu poprawę jakości życia osób z niepełnosprawnościami. System wsparcia w Polsce jest wielopoziomowy i obejmuje zarówno pomoc finansową, jak i praktyczne udogodnienia w codziennym funkcjonowaniu. W artykule przedstawiamy szczegółowy przegląd najważniejszych form wsparcia dostępnych w 2024 roku.

Zasiłek pielęgnacyjny

Zasiłek pielęgnacyjny stanowi podstawową formę wsparcia finansowego dla osób z niepełnosprawnościami. W 2024 roku jego wysokość wynosi 215,84 zł miesięcznie. Jest to świadczenie przyznawane niezależnie od dochodu rodziny, co czyni je dostępnym dla szerokiego grona beneficjentów. Świadczenie to przysługuje:

• niepełnosprawnym dzieciom od momentu uzyskania orzeczenia,
• osobom niepełnosprawnym powyżej 16. roku życia ze znacznym stopniem niepełnosprawności,
• osobom z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności, jeśli niepełnosprawność powstała przed 21. rokiem życia,
• osobom, które ukończyły 75 lat, bez konieczności posiadania orzeczenia.

Warto zaznaczyć, że zasiłek pielęgnacyjny nie przysługuje osobie przebywającej w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie ani osobie uprawnionej do dodatku pielęgnacyjnego.

Świadczenie wspierające

Świadczenie wspierające jest to jedno z najnowszych świadczeń w systemie wsparcia osób niepełnosprawnych, wprowadzone w celu zapewnienia większej autonomii finansowej. Jego wysokość jest powiązana z rentą socjalną i wynosi od 40% do 220% jej wartości. W praktyce oznacza to, że w 2024 roku można otrzymać od 712 zł do 3920 zł miesięcznie.

Kluczowe aspekty tego świadczenia:

• przysługuje osobom od 18. roku życia,
• wymaga decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia na poziomie 70-100 punktów,
• jest przyznawane niezależnie od dochodów,
• można je łączyć z innymi świadczeniami,
• wypłacane jest co miesiąc przez ZUS,
• nie podlega egzekucji ani opodatkowaniu.

Proces przyznawania świadczenia wspierającego rozpoczyna się od wizyty u wojewódzkiego zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności, który ocenia poziom potrzebnego wsparcia (więcej na temat w jutrzejszym wydaniu).

Zasiłek rodzinny

Zasiłek rodzinny to świadczenie, którego celem jest częściowe pokrycie wydatków związanych z utrzymaniem dziecka. Wysokość zasiłku rodzinnego jest zróżnicowana w zależności od wieku dziecka i wynosi miesięcznie:

• 95 zł na dziecko do 5. roku życia,
• 124 zł na dziecko w wieku 5-18 lat,
• 135 zł na dziecko w wieku 18-24 lat.

W przypadku rodzin z dzieckiem niepełnosprawnym wprowadzono wyższy próg dochodowy wynoszący 764 zł na osobę (standardowy próg to 674 zł). Do zasiłku rodzinnego przysługują również dodatki z tytułu:

• kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego,
• rozpoczęcia roku szkolnego,
• podjęcia nauki poza miejscem zamieszkania,
• wychowywania dziecka w rodzinie wielodzietnej.

Renta socjalna

Od marca 2024 roku renta socjalna wynosi 1780,96 zł miesięcznie. Jest to świadczenie przyznawane osobom niezdolnym do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało w młodym wieku. Aby ją otrzymać, należy spełnić następujące warunki:

• być osobą pełnoletnią lub kobietą, która wyszła za mąż po ukończeniu 16 lat,
• posiadać orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy,
• niepełnosprawność musi powstać przed 18. rokiem życia lub w trakcie nauki (do 25. roku życia)w przypadku studiów doktoranckich – w trakcie ich trwania.

Renta socjalna może być zawieszona w przypadku osiągania przychodów przekraczających 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.

Renta z tytułu niezdolności do pracy

To świadczenie jest zróżnicowane w zależności od stopnia niezdolności do pracy:

• 1780,96 zł miesięcznie dla osób całkowicie niezdolnych do pracy,
• 1335,72 zł miesięcznie dla osób częściowo niezdolnych do pracy.

Aby otrzymać rentę z tytułu niezdolności do pracy, należy spełnić określone warunki dotyczące:

• okresów składkowych i nieskładkowych,
• powstania niezdolności do pracy w określonych ustawowo okresach,
• braku uprawnień do emerytury z FUS lub innych świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia społecznego.

Szczególne uprawnienia pracownicze

Osoby z niepełnosprawnościami korzystają ze specjalnych przywilejów w miejscu pracy. Po przepracowaniu jednego roku osobom ze znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności przysługuje dodatkowy urlop wypoczynkowy w wymiarze 10 dni roboczych rocznie. Pracownicy ci mają również prawo do dodatkowej 15-minutowej przerwy na gimnastykę lub wypoczynek, która jest wliczana do czasu pracy. Ponadto mogą pracować w skróconym wymiarze czasu - 7 godzin dziennie i 35 godzin tygodniowo, co nie wpływa na wysokość ich wynagrodzenia.

Uwaga! Osoby z niepełnosprawnościami mają prawo do płatnego zwolnienia od pracy na badania specjalistyczne, zabiegi lecznicze i usprawniające. Przysługuje im również możliwość udziału w turnusie rehabilitacyjnym raz w roku. Nie mogą być zatrudniani w porze nocnej ani w godzinach nadliczbowych.

Dofinansowania i wsparcie rehabilitacyjne

Osoby z niepełnosprawnością mogą otrzymać różne formy dofinansowania na zakup sprzętu, rehabilitację a także na likwidację barier architektonicznych. Na turnusy rehabilitacyjne (14-21 dni) przysługuje wsparcie do 30% przeciętnego wynagrodzenia, które obejmuje również opiekuna. Przy zakupie sprzętu rehabilitacyjnego można uzyskać zwrot do 80% kosztów (wymagany 20% wkład własny). Dofinansowanie obejmuje też przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze - nawet do 100% udziału własnego w limicie NFZ. Program wspiera również likwidację barier architektonicznych (np. montaż pochylni, wind), komunikacyjnych (zakup komputera, specjalistycznego oprogramowania) oraz technicznych (np. dostosowanie samochodu). Sprzęt może być dostosowany do indywidualnych potrzeb osoby niepełnosprawnej.

Wsparcie w prowadzeniu działalności gospodarczej

PFRON oferuje wsparcie dla osób niepełnosprawnych, które chcą rozpocząć własną działalność gospodarczą lub rolniczą. Dofinansowanie może obejmować:

• jednorazowe wsparcie na rozpoczęcie działalności do 15-krotności przeciętnego wynagrodzenia,
• refundację składek ZUS,
• dofinansowanie do oprocentowania kredytu bankowego,
• szkolenia i doradztwo w zakresie prowadzenia firmy.

Usługi społeczne i opiekuńcze

Osoby z niepełnosprawnościami mogą korzystać z szerokiego wachlarza usług społecznych i opiekuńczych. Wsparcie to jest realizowane na trzech głównych obszarach. Pierwszy z nich to podstawowe usługi opiekuńcze, które obejmują pomoc w codziennych czynnościach, takich jak przygotowywanie posiłków czy utrzymanie czystości w domu, a także realizację zaleceń lekarskich w zakresie podstawowej pielęgnacji. Drugi obszar stanowią usługi asystenta osobistego osoby niepełnosprawnej. Asystent nie tylko pomaga w przemieszczaniu się czy załatwianiu spraw urzędowych, ale również towarzyszy podczas różnych aktywności społecznych, co sprzyja większej integracji i samodzielności osób z niepełnosprawnościami. Trzecim, szczególnie istotnym elementem są usługi specjalistyczne. W ich ramach osoby niepełnosprawne mogą korzystać z profesjonalnej rehabilitacji fizycznej, regularnego wsparcia psychologicznego oraz terapii zajęciowej. Te specjalistyczne formy pomocy są dostosowywane do indywidualnych potrzeb i możliwości każdego beneficjenta.

Ulgi podatkowe

System podatkowy przewiduje szereg udogodnień dla osób z niepełnosprawnościami. Najważniejszym z nich jest możliwość skorzystania z ulgi rehabilitacyjnej w rocznym zeznaniu PIT, która pozwala na znaczące zmniejszenie obciążeń podatkowych. Mogą z niej skorzystać zarówno same osoby niepełnosprawne, jak i podatnicy mający na utrzymaniu osoby z niepełnosprawnościami. Ta druga grupa obejmuje szeroki krąg osób: współmałżonków, dzieci (własne, przysposobione i przyjęte na wychowanie), rodziców, teściów, rodzeństwo, ojczyma, macochę, zięciów czy synowe. Istotnym warunkiem jest tu kryterium dochodowe - roczny dochód osoby niepełnosprawnej nie może przekroczyć 21 371,52 zł. W ramach ulgi można odliczyć od dochodu wydatki poniesione na cele rehabilitacyjne, takie jak zakup sprzętu specjalistycznego czy dostosowanie mieszkania do potrzeb osoby niepełnosprawnej.

Osoby niepełnosprawne oraz osoby utrzymujące osoby niepełnosprawne mogą skorzystać z ulgi podatkowej na zakup leków. Odliczeniu podlega nadwyżka wydatków ponad kwotę 100 zł miesięcznie, pod warunkiem, że leki zostały zalecone przez lekarza specjalistę. Ulga dotyczy wszystkich leków z ustawy Prawo farmaceutyczne - nie tylko tych związanych z niepełnosprawnością.

Ważne jest, by zbierać faktury i rachunki dokumentujące zakupy oraz posiadać kopie recept lub zaświadczenie od lekarza specjalisty. Wydatki z poszczególnych miesięcy nie sumują się - liczy się przekroczenie limitu 100 zł w danym miesiącu. Na przykład przy wydatku 190 zł można odliczyć 90 zł, ale przy wydatku 100 zł nie przysługuje żadne odliczenie. Odliczenia dokonuje się w rocznym zeznaniu podatkowym PIT-37, PIT-36 lub PIT-28, dołączając załącznik PIT/O.

Uwaga! Nie można odliczyć wydatków na leki, które zostały w całości sfinansowane ze środków publicznych (np. PFRON, NFZ) lub funduszy zakładowych, albo zostały podatnikowi zwrócone. Przy częściowym dofinansowaniu odliczeniu podlega tylko różnica między wydatkiem a otrzymaną refundacją.

Pozostałe ulgi

Osoby z niepełnosprawnością mogą korzystać z różnych ulg i udogodnień. W zakresie komunikacji przysługuje im karta parkingowa, która umożliwia parkowanie na specjalnie oznaczonych miejscach ("kopertach") nie tylko w Polsce, ale w całej Unii Europejskiej. Aby ją uzyskać, należy osobiście złożyć wniosek w powiatowym lub miejskim zespole do spraw orzekania o niepełnosprawności. Karta wydawana jest osobom, które są w stanie się poruszać oraz ich opiekunom - osoby leżące nie otrzymają takiego dokumentu. Wyjątek od wymogu osobistego stawiennictwa dotyczy osób poniżej 18 roku życia oraz ubezwłasnowolnionych - wtedy wniosek może złożyć rodzic, opiekun prawny lub kurator.

W obszarze kultury i rekreacji osoby z niepełnosprawnością mogą liczyć na zniżkowe bilety do muzeów oraz preferencyjne ceny wstępu na baseny i do obiektów sportowych.

Dodatkowo przysługują im ulgi w opłatach za abonament RTV.